مدارس ابتدايى قديم و مكتب خانه ها

در سنين كودكى آن زمان هنوز كم و بيش آثارى از مكتب خانه هاى قديمى بود. ابتدا براى آموزش قرآن قبل از مدرسه به مكتبى كه در كوچه ما بود مى رفتيم پسرها و دخترهاى خردسال به آنجا مى آمدند ولى به تدريج ديگر مكتب جمع شد رفتن به مكتب قبل از شروع سال تحصيلى بود يعنى قبل از اينكه شش ساله بشوم. مدارس هم طبق نظام دولتى بود اين مدارس فرهنگى به همان سبك دلخواه خودشان تربيت مى كردند. به خوبى يادم هست كه تصنيف هاى ضدروحانيت مى ساختند كه در ميان بچه ها رايج بود تصنيف هاى زشتى بود كه عليه روحانيت مى ساختند يكى از تصنيف هاى زشت كه در ميان بچه ها رايج كرده بودند با اين قسمت شروع مى شد: يك و دو و سه، زنگ مدرسه، آخوند بيا پيش، ... اينگونه تبليغات در روح كودك اثر مى گذاشت. اينها بين بچه ها رايج بود. يكى از دايى هايم كه اكنون در تهران پزشك متخصص و جراح است وقتى در ابتدا درس طلبگى مى خواند من سر به سرش مى گذاشتم و مسخره مى كردم و بعدها كه من طلبه شدم و ايشان طلبگى را رها كرده و به سراغ من آمده بود و مى گفت من هم مثل تو بودم ولى فهميدم كه اشتباه كردم و رها كردم و آمدم بيرون، روزى هم تو به اشتباهت پى مى برى، به هر حال جوّ اينگونه بود. يكى از برادرانم كه مهندس است و تحصيلاتش را در آمريكا گذرانده است او وقتى مى خواست به آمريكا برود خطاب به من مى گفت من وقتى كه برگردم براى خودم مهندسى تحصيل كرده هستم ولى تو مى خواهى چى شوى؟ به هر حال جو اين گونه بود. در اين ميان تنها اتكا ما به معنويت بود.
در آن زمان در تصاوير كتابها و غيره از چيزهايى كه مشهود بود اين بود كه در فرهنگ آن زمان از حجاب اثرى نيست اما از ترويج هاى ضددينى چيزى يادم نمى آيد. ولى عملا وضعيت به گونه اى بود كه فقط به جنبه هاى فنى و تكنيكى و جنبه هاى علوم تجربى توجه نشان داده مى شد و ضمناً راجع به اصل خدا توجه بود كه خالقى و خدايى هست. در سنين كودكى و در مدرسه از مطالب ضددينى در فرهنگ دولتى و عمومى جامعه چيز زيادى نمى دانستيم.
به هر حال جو مدرسه و معلمان سالم نبود و اصولا در مدارس توجهى به روحانيت نمى شد.