مسئله 679 - اگر انسان در آبادي باشد، بايد براي تهيه آب وضو و غسل، بقدري جستجو كند كه از پيدا شدن آن نااميد شود، و اگر در بيابان باشد، چنانچه زمين آن پست و بلند است، بايد در هر يك از چهار طرف باندازه پرتاب يك تير قديمي - كه با كمان پرتاب مي‏كردند - و اگر زمين آن پست و بلند نيست، بايد در هر طرف باندازه پرتاب دو تير، جستجو نمايد.

مسئله 680 - اگر بعضي از چهار طرف هموار و بعض ديگر پست و بلند باشد، بايد در طرفي كه هموار است، باندازه پرتاب دو تير و در طرفي كه هموار نيست، باندازه پرتاب يك تير جستجو كند.

مسئله 681 - در هر طرفي كه يقين دارد آب نيست، در آن طرف جستجو لازم نيست.

مسئله 682 - كسي كه وقت نماز او تنگ نيست و براي تهيّه آب وقت دارد، اگر يقين يا اطمينان دارد، در محلي دورتر از مقداري كه بايد جستجو كند آب هست، بايد براي تهيّه آب برود، ولي اگر فقط گمان - و نه يقين- دارد آب هست، رفتن به آن محلّ لازم نيست.

مسئله 683 - لازم نيست خود انسان در جستجوي آب برود، بلكه مي‏تواند كسي را كه به گفته او اطمينان دارد بفرستد، اگر يك نفر از طرف چند نفر برود كافي است.

مسئله 684 - اگر احتمال دهد كه داخل بار سفر خود، يا در منزل، و يا در قافله آب هست، بايد بقدري جستجو نمايد كه به نبودن آب يقين كند، يا از پيدا كردن آن نااميد شود.

مسئله 685 - اگر پيش از وقت نماز جستجو نمايد و آب پيدا نكند، و تا وقت نماز همانجا بماند، چنانچه احتمال دهد كه آب پيدا مي‏كند، احتياط مستحبّ آن است كه دو باره در جستجوي آب برود.

مسئله 686 - اگر بعد از داخل شدن وقت نماز جستجو كند و آب پيدا نكند، و تا وقت نماز ديگر در همانجا بماند، چنانچه احتمال دهد كه آب پيدا مي‏شود، احتياط مستحبّ آن است كه دو باره در جستجوي آب برود.

مسئله 687 - اگر وقت نماز تنگ باشد، يا از دزد و يا درّنده و مانند اينها بترسد، يا جستجوي آب بقدري سخت باشد، كه نتواند تحمّل كند، جستجو لازم نيست.

مسئله 688 - اگر در جستجوي آب نرود تا وقت نماز تنگ شود، معصيت كرده، ولي نمازش با تيمّم صحيح است.

مسئله 689 - كسي كه يقين دارد آب پيدا نمي‏كند، چنانچه دنبال آب نرود و با تيمّم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد كه اگر جستجو مي‏كرد آب پيدا مي‏شد، نمازش باطل است. مگر اينكه نماز را در تنگي وقت خوانده باشد.

مسئله 690 - اگر بعد از جستجو، آب پيدا نكند و با تيّمم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد، در جايي كه جستجو كرده آب بوده، نماز او صحيح است.

مسئله 691 - كسي كه يقين دارد وقت نماز تنگ است، اگر بدون جستجو با تيمّم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد كه براي جستجو وقت داشته، احتياط واجب آن است كه دو باره نمازش را بخواند و اگر وقت گذشته قضا نمايد.

مسئله 692 - اگر بعد از داخل شدن وقت نماز، وضو داشته باشد و بداند كه اگر وضوي خود را باطل كند، تهيّه آب براي او ممكن نيست، يا نمي‏تواند وضو بگيرد، چنانچه بدون مشقّت بتواند وضوي خود را نگهدارد، نبايد آنرا باطل نمايد.

مسئله 693 - اگر پيش از وقت نماز، وضو داشته باشد و بداند كه اگر وضوي خود را باطل كند، تهيّه آب براي او ممكن نيست، چنانچه بتواند وضوي خود را نگهدارد، احتياط مستحبّ آن است كه آن را باطل نكند و تا ممكن است، رعايت اين احتياط را بنمايد.

مسئله 694 - كسي كه فقط به مقدار وضو، يا به مقدار غسل آب دارد و مي‏داند كه اگر آنرا بريزد آب پيدا نمي‏كند، چنانچه وقت نماز داخل شده باشد، ريختن آن حرام است، و احتياط مستحبّ آن است كه پيش از وقت نماز هم آنرا نريزد، و تا ممكن است اين احتياط را مراعات نمايد.

مسئله 695 - كسي كه مي‏داند آب پيدا نمي‏كند، اگر بعد از داخل شدن وقت نماز عمدا وضوي خود را باطل كند، يا آبي را كه دارد بريزد معصيت كرده، ولي نمازش با تيمّم صحيح است، اگر چه احتياط مستحبّ آن است كه قضاي آن نماز را بخواند.

دوّم از موارد تيمّم

مسئله 696 - اگر بواسطه پيري، يا ترس از دزد دشمن و جانور و مانند اينها، يا نداشتن وسيله‏اي كه آب از چاه يا مخزن ديگري بكشد، دسترسي به آب نداشته باشد، بايد تيمّم كند و همچنين است اگر تهيّه كردن آب يا استعمال آن، بقدري مشقّت داشته باشد كه مردم تحمّل آن را نكنند.

مسئله 697 - اگر براي كشيدن آب از چاه، دلو و ريسمان و مانند اينها لازم دارد، و مجبور است بخرد يا كرايه نمايد - اگر چه قيمت آن چند برابر معمول باشد - بايد تهيّه كند، و همچنين است اگر آب را به چندين برابر قيمتش بفروشند، ولي اگر تهيّه آنها بقدري پول مي‏خواهد كه نسبت بحال او مشقّت و حرج دارد، واجب نيست تهيّه نمايد.

مسئله 698 - اگر ناچار شود كه براي تهيّه آب قرض كند، بايد قرض نمايد. ولي كسي كه مي‏داند يا گمان دارد كه نمي‏تواند قرض خود را بدهد، واجب نيست قرض كند.

مسئله 699 - اگر كندن چاه مشقّت ندارد، بايد براي تهيّه آب، چاه بكند.

مسئله 700 - اگر كسي مقداري آب، بي‏منّت به او ببخشد، بايد قبول كند.

سوّم از موارد تيمّم

مسئله 701 - اگر از استعمال آب بر جان خود بترسد، يا بترسد كه به واسطه استعمال آن، مرض يا عيبي در او پيدا شود، يا مرضش طول بكشد، يا شدّت كند و يا به سختي معالجه شود، بايد تيمّم نمايد. ولي اگر مثلا آب گرم براي او ضرر ندارد، بايد با آب گرم وضو بگيرد يا غسل كند.

مسئله 702 - لازم نيست يقين كند كه آب براي او ضرر دارد، بلكه اگر احتمال ضرر بدهد، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد و از آن احتمال، ترس براي او پيدا شود، بايد تيمّم كند.

مسئله 703 - كسي كه مبتلا به درد چشم است، و يا هر گونه بيماري چشم دارد كه آب براي او ضرر دارد، بايد تيمّم كند.

مسئله 704 - اگر بواسطه يقين يا ترسِ ضرر، تيمّم كند و پيش از نماز بفهمد كه آب برايش ضرر ندارد، تيمّم او باطل است. و اگر بعد از نماز بفهمد، بنابر احتياط مستحبّ، بايد دو باره نماز را با وضو يا غسل بخواند و اگر وقت گذشته، قضا نمايد.

مسئله 705 - كسي كه مي‏داند آب برايش ضرر ندارد، چنانچه غسل كند يا وضو بگيرد، و بعد بفهمد كه آب براي او ضرر داشته، بنابر احتياط مستحبّ، اگر در وقت است و نماز را نخوانده، بايد تيمّم هم بنمايد، و اگر نماز را خوانده، دو باره آنرا با تيمّم بخواند و اگر وقت گذشته، با وضو يا غسل آنرا قضا نمايد. ليكن اظهر صحّت نماز است.

چهارم از موارد تيمّم

مسئله 706 - هرگاه بترسد كه اگر آب را به مصرف وضو يا غسل برساند، خود يا عيال و اولاد او، يا رفيقا و كساني كه با او مربوطند - مانند نوكر و كلفت - از تشنگي بميرند، يا مريض شوند، يا بقدري تشنه شوند كه تحمّل آن، مشكل است ، بايد بجاي وضو و غسل، تيمّم نمايد. و همينطور اگر بترسد حيواني كه مال خود اوست، از تشنگي تلف شود. و همچنين است اگر هر انسان يا حيواني كه حفظ جان او واجب است، بطوري تشنه باشد كه اگر انسان آب را به او ندهد، تلف شود.

مسئله 707 - اگر غير از آب پاكي كه براي وضو و غسل دارد، آب نجسي هم به مقدار آشاميدن خود و كساني كه با او مربوطند داشته باشد، بايد آب پاك را براي آشاميدن بگذارد، و با تيمّم نماز بخواند، ولي چنانچه آب را براي حيوانش بخواهد، بايد آب نجس را به آن حيوان بدهد و با آب پاك، وضو و غسل را انجام دهد.

پنجم از موارد تيمّم

مسئله 708 - كسي كه بدن يا لباسش نجس است، و كمي آب دارد كه اگر با آن وضو بگيرد يا غسل كند، براي آب كشيدن بدن يا لباس او نمي‏ماند، بايد بدن يا لباس را آب بكشد و با تيمّم نماز بخواند، ولي اگر چيزي نداشته باشد كه بر آن تيمّم كند، بايد آب را به مصرف وضو يا غسل برساند و با بدن يا لباس نجس نماز بخواند.

ششم از موارد تيمّم

مسئله 709 - اگر غير از آب يا ظرفي كه استعمال آن حرام است، آب يا ظرف ديگري ندارد، مثلا آب يا ظرفش غصبي است و غير از آن، آب و ظرف ديگري ندارد، بايد بجاي وضو و غسل تيمّم كند.

هفتم از موارد تيمّم

مسئله 710 - هرگاه وقت بقدري تنگ باشد كه اگر وضو بگيرد يا غسل كند، تمام نماز يا مقداري از آن، بعد از وقت خوانده مي‏شود، بايد تيمّم كند.

مسئله 711 - اگر عمدا نماز را بقدري تأخير بيندازد كه وقت وضو يا غسل نداشته باشد، معصيت كرده، ولي نماز او با تيمّم صحيح است. اگر چه احتياط مستحبّ آن است كه قضاي آن نماز را بخواند.

مسئله 712 - كسي كه شك دارد كه اگر وضو بگيرد يا غسل كند وقت براي نماز او مي‏ماند يا نه برخي از فقهاء معتقدند : اگر شك او در مقدار وقت باشد - مثل آنكه نداند يك ساعت وقت دارد يا نيم ساعت - بايد وضو يا غسل را بجا آورد لكن اگر بداند كه نيم ساعت بيشتر وقت ندارد، و شك كند كه در اين نيم ساعت مي‏تواند غسل كند يا وضو بگيرد و نماز بخواند، يا نمي‏تواند، در اينصورت غسل يا وضو لازم نيست، و بايد تيمّم كند و نماز بخواند ولي ظاهراً فرقي بين دو صورت مزبور نمي باشد و وظيفه او تيمم مي باشد . بلكه اگر احتمال دهد با شروع غسل و وضو وقت تيمّم هم از بين مي‏رود، نبايد شروع كند و وظيفه‏اش فقط تيمّم است.

مسئله 713 - كسي كه بواسطه تنگي وقت تيمّم كرده، چنانچه بعد از نماز آبي كه داشته از دستش برود، اگرچه تيمّم خود را نشكسته باشد، در صورتي كه وظيفه‏اش تيمّم باشد، بايد دو باره تيمّم نمايد. البته در صورتي كه به مقدار وضو گرفتن بعد از نماز، آب در اختيارش باشد و گر نه همان تيمم كفايت مي كند .

مسئله 714 - اگر انسان بقدري وقت دارد كه مي‏تواند وضو بگيرد يا غسل كند، و نماز را بدون كارهاي مستحبّي آن - مثل اقامه و قنوت - بخواند، بايد غسل كند يا وضو بگيرد، و نماز را بدون كارهاي مستحبّي آن بجا آورد، بلكه اگر باندازه سوره هم وقت ندارد، بايد غسل كند يا وضو بگيرد و نماز را بدون سوره بخواند.