مسئله 772 - موقعي انسان ميتواند مشغول نماز شود كه يقين كند، يا اطمينان حاصل نمايد وقت داخل شده است، يا اذان گوي وقت شناس مورد وثوق اذان بگويد يا دو مرد عادل بداخل شدن وقت خبر دهند و اذان و اقامه نماز را هم پيش از وقت نمي توان گفت .
مسئله 773 - اگر بواسطه ابر يا غبار و ديگر موانع عمومي نتواند در اول وقت نماز، به داخل شدن وقت يقين كند، چنانچه گمان داشته باشد كه وقت داخل شده، ميتواند مشغول نماز شود لكن احتياط مستحب آن است كه نماز راتأخير بيندازد تا يقين كند وقت داخل شده است، ولي در موانع شخصي - مثل نابينائي و زنداني بودن شخص - احتياط لازم آن است كه تا يقين به وقت نكند مشغول نماز نشود.
مسئله 774 - اگر دو مرد عادل به داخل شدن وقت خبر دهند، يا انسان يقين كند كه وقت نماز شده و مشغول نماز شود و در بين نماز بفهمد كه هنوز وقت داخل نشده، نماز او باطل است، و همچنين است اگر بعد از نماز بفهمد كه تمام نماز را پيش از وقت خوانده. ولي اگر در بين نماز بفهمد وقت داخل شده، يا بعد از نماز بفهمد كه در بين نماز وقت داخل شده بوده است، نماز او صحيح است.
مسئله 775 - اگر انسان ملتفت نباشد كه بايد با يقين به داخل شدن وقت مشغول نماز شود، چنانچه بعد از نماز بفهمد كه تمام نماز را در وقت خوانده، نماز او صحيح است و اگر بفهمد تمام نماز را پيش از وقت خوانده يا نفهمد كه در وقت خوانده يا پيش از وقت، نمازش باطل است، بلكه اگر بعد از نماز بفهمد كه در بين نماز وقت داخل شده است احتياط واجب آن است كه دو باره آن نماز را بخواند.
مسئله 776 - اگر يقين كند وقت داخل شده و مشغول نماز شود و در بين نماز شك كند كه وقت داخل شده يا نه، نماز او باطل است ولي اگر در بين نماز يقين داشته باشد كه وقت شده، و شك كند كه آنچه از نماز خوانده در وقت بوده يا نه، نمازش صحيح است البته در صورتي كه احتمال بدهد هنگام شروع توجه به وقت داشته است.
مسئله 777 - اگر وقت نماز بقدري تنگ است، كه بواسطه بجا آوردن بعضي از كارهاي مستحب نماز، مقداري از آن بعد از وقت خوانده ميشود بايد آن مستحب را بجا نياورد. مثلا اگر بواسطه خواندن قنوت، مقداري از نماز بعد از وقت خوانده ميشود، بايد قنوت نخواند.
مسئله 778 - كسي كه باندازه خواندن يك ركعت نماز وقت دارد، بايد نماز را به نيت ادا بخواند. ولي نبايد عمدا نماز را تا اين وقت تأخير بيندازد.
مسئله 779 - كسي كه مسافر نيست، اگر تا مغرب باندازه خواندن پنج ركعت نماز وقت دارد، بايد نماز ظهر و عصر هر دو را بخواند و اگر كمتر وقت دارد، بايد فقط نماز عصر را بخواند و بعدا نماز ظهر را قضا كند و همچنين اگر تا نصف شب باندازه خواندن پنج ركعت نماز وقت دارد، بايد نماز مغرب و عشا را بخواند و اگر كمتر وقت دارد، بايد فقط عشاء را بخواند و بعدا مغرب را به قصد مافيالذمه بجا آورد و تا مقدار يك ركعت به فجر مانده قصد ادا و قضا نكند.
مسئله 780 - كسي كه مسافر است اگر تا مغرب باندازه خواندن سه ركعت نماز وقت دارد، بايد نماز ظهر و عصر را بخواند و اگر كمتر وقت دارد، بايد فقط عصر را بخواند و بعدا نماز ظهر را قضا كند. و اگر تا نصف شب باندازه خواندن چهار ركعت نماز وقت دارد، بايد نماز مغرب و عشاء را بخواند و اگر كمتر وقت دارد، بايد فقط عشاء را بخواند، و بعدا مغرب را به قصد مافيالذمه بجا آورد و چنانچه بعد از خواندن عشاء، معلوم شود كه به مقدار يك ركعت يا بيشتر وقت به نصف شب مانده است بايد فورا نماز مغرب را به نيت ادا بجا آورد.
مسئله 781 - مستحب است انسان نماز را در اول وقت آن بخواند و راجع به آن خيلي سفارش شده است و هر چه به اول وقت نزديكتر باشد بهتر است، مگر آنكه تأخير آن از جهتي بهتر باشد. در روايات ما بحدّي سفارش به اول وقت شده كه ميتوان گفت ثواب آن از جماعتي هم كه دير وقت باشد بيشتر باشد.
مسئله 782 - هرگاه انسان عذري دارد كه اگر بخواهد در اول وقت نماز بخواند، ناچار است مثلا بدون ساتريا با لباس نجس نماز بخواند، چنانچه بداند عذر او تا آخر وقت باقي است، ميتواند در اول وقت نماز بخواند ولي اگر احتمال دهد كه عذر او از بين ميرود، بايد صبر كند تا عذرش برطرف شود و چنانچه عذر او برطرف نشد، در آخر وقت مطابق وظيفهاش نماز بخواند، و لازم نيست بقدري صبر كند كه فقط بتواند كارهاي واجب نماز را انجام دهد، بلكه اگر براي مستحبات نماز مانند اذان و اقامه و قنوت هم وقت دارد، ميتواند تيمم كند و نماز را با آن مستحبات بجا آورد.
مسئله 783 - كسي كه مسائل نماز و شكيّات و سهويّات را نميداند و احتمال ميدهد كه يكي از اينها در نمازش پيش آيد، بايد براي ياد گرفتن اينها نماز را از اول وقت تأخير بيندازد، ولي اگر اطمينان دارد كه نماز را بطور صحيح تمام ميكند، ميتواند در اول وقت مشغول نماز شود، آنگاه اگر اتفاقاً در نماز مسألهاي كه حكم آن را نميداند پيش نيايد، نماز او صحيح است و اگر مسئلهاي كه حكم آن را نميداند پيش آيد، جايز است به يكي از دو طرفي كه احتمال ميدهد عمل نمايد و نماز را تمام كند، ولي بعد از نماز بايد مسئله را بپرسد كه اگر نمازش باطل بوده، دو باره بخواند.
مسئله 784 - اگر وقت نماز وسعت دارد و طلبكار هم طلب خود را مطالبه ميكند، در صورتي كه ممكن است، بايد اول قرض خود را بدهد، بعد نماز بخواند و همچنين است اگر كار واجب ديگري كه بايد فورا آن را بجا آورد پيش آيد، مثلا ببيند مسجد نجس است، بايد اول مسجد را تطهير كند، بعد نماز بخواند و چنانچه اول نماز بخواند، معصيت كرده ولي نماز او صحيح است.
