قرائت‏

مسئله 1011 - در ركعت اوّل و دوّم نمازهاي واجب يوميّه، انسان بايد اوّل حمد و بعد از آن بنا براحتياط واجب يك سوره تمام بخواند.

مسئله 1012 - اگر وقت نماز تنگ باشد، يا انسان ناچار شود كه سوره را نخواند، مثلا بترسد كه اگر معطل شده سوره را بخواند، دزد يا درنده، يا هرچيز ديگري به او صدمه بزند، نبايد سوره را بخواند و اگر براي كاري عجله هم داشته باشد مي‏تواند سوره را نخواند.

مسئله 1013 - اگر عمدا سوره را بقصد همان سوره وظيفه نماز، پيش از حمد بخواند و بعد حمد را بخواند و به ركوع رود نمازش باطل است. ولي اگر بعد از حمد، سوره را دوباره بخواند، احتياط واجب آن است كه نماز را تمام كند و دوباره اعاده نمايد. و اگر اشتباها سوره را پيش از حمد بخواند و در بين آن يادش بيايد، بايد سوره را رها كند و بعد از خواندن حمد سوره را از اوّل بخواند.

مسئله 1014 - اگر حمد و سوره يا يكي از آنها را فراموش كند و بعد از رسيدن به ركوع بفهمد، نمازش صحيح است.

مسئله 1015 - اگر پيش از آنكه براي ركوع خم شود، بفهمد كه حمد و سوره را نخوانده، بايد بخواند، و اگر بفهمد سوره را نخوانده، بايد فقط سوره را بخواند ولي اگر بفهمد حمد تنها را نخوانده بايد اول حمد و بعد از آن دوباره سوره را بخواند و نيز اگر خم شود و پيش از آنكه به حد ركوع برسد، بفهمد حمد و سوره، يا سوره تنها، يا حمد تنها را نخوانده، بايد بايستد و به همين دستور عمل نمايد.

مسئله 1016 - اگر در نماز فريضه يكي از چهار سوره‏اي را كه آيه سجده دارد ، عمدا بخواند نمازش باطل است.

مسئله 1017 - اگر اشتباها مشغول خواندن سوره‏اي شود كه سجده واجب دارد چنانچه پيش از رسيدن به آيه سجده بفهمد بايد آن سوره را رها كند و سوره ديگر بخواند و اگر بعد از خواندن آيه سجده بفهمد بنابر احتياط براي سجده واجب اشاره كند و سوره را تمام كند و بعد يك سوره ديگر احتياطا بقصد قربت مطلقه بخواند و به ركوع رود و نماز را تمام كند و بعد از نماز بنابر احتياط مستحب سجده آنرا بجا آورد.

مسئله 1018 - اگر در نماز آيه سجده را بشنود، نمازش صحيح است و بنابر احتياط براي سجده واجب اشاره كند و بعد از نماز هم سجده را بجا آورد.

مسئله 1019 - در نماز مستحب خواندن سوره لازم نيست، اگر چه آن نماز به واسطه نذر كردن واجب شده باشد، ولي در بعضي از نمازهاي مستحبي مثل نماز وحشت و نماز جعفر و... كه سوره مخصوصي دارد، اگر بخواهد بدستور آن نماز رفتار كرده باشد، بايد همان سوره را بخواند.

مسئله 1020 - در نماز جمعه و در نماز ظهر روز جمعه مستحب است در ركعت اول بعد از حمد، سوره جمعه و در ركعت دوم بعد از حمد، سوره منافقين بخواند و اگر مشغول يكي از اينها شود، بنابر احتياط واجب نمي‏تواند آنرا رها كند و سوره ديگر بخواند.

مسئله 1021 - اگر بعد از حمد مشغول خواندن سوره توحيد يا سوره كافرون شود، نمي‏تواند آنرا رها كند و سوره ديگر بخواند. ولي در نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه اگر از روي فراموشي بجاي سوره جمعه و منافقين، يكي از اين دو سوره را بخواند، تا به نصف نرسيده، مي‏تواند آنرا رها كند و سوره جمعه و منافقين را بخواند.

مسئله 1022 - اگر در نماز جمعه يا نماز ظهر روز جمعه عمدا سوره توحيد يا سوره كافرون بخواند، اگر چه به نصف نرسيده باشد، بنابر احتياط واجب نمي‏تواند رها كند و سوره جمعه و منافقين را بخواند.

مسئله 1023 - برخي سوره‏ها چون "عم يتساءلون" و "هل أتي" در نماز صبح و "سبح اسم" و "والشمس" در ظهر و عشاء و "اذا جاء" و "الهيكم التكاثر" در عصر و مغرب سفارش شده است.

مسئله 1024 - اگر در نماز غير سوره توحيد و كافرون، سوره ديگري بخواند، تا به نصف نرسيده مي‏تواند رها كند و سوره ديگري بخواند.

مسئله 1025 - اگر مقداري از سوره را فراموش كند، يا از روي ناچاري مثلا به واسطه تنگي وقت يا جهت ديگر نشود آنرا تمام نمايد، مي‏تواند آن سوره را رها كند و سوره ديگر بخواند، اگر چه از نصف گذشته باشد، يا سوره‏اي را كه مي‏خوانده توحيد، يا كافرون باشد.

مسئله 1026 - بر مرد واجب است حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند بخواند و بر مرد و زن واجب است حمد و سوره نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند.

مسئله 1027 - مرد بايد در نماز صبح و مغرب و عشاء مواظب باشد كه تمام كلمات حمد و سوره حتي حرف آخر آنها را بلند بخواند. حتي اگر بخواهد بر آن حرف آخر وقف كند.

مسئله 1028 - زن مي‏تواند حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشاء را بلند يا آهسته بخواند، ولي اگر نامحرم صدايش را بشنود، بنابر احتياط مستحب آهسته بخواند. ولي اگر صدايش و يا شرايط و حال شنونده طوري است كه خوف گناه يا لذت است حتما بايد آهسته بخواند.

مسئله 1029 - اگر در جايي كه بايد نماز را طبق وظيفه بلند بخواند، عمدا آهسته بخواند. يا در جايي كه بايد آهسته بخواند، عمدا بلند بخواند، نمازش باطل است. ولي اگر از روي فراموشي يا ندانستن مسئله باشد صحيح است و اگر در بين خواندن حمد و سوره هم بفهمد اشتباه كرده، لازم نيست مقداري را كه خوانده دو باره بخواند. و اين حكم در مورد مسئله قبلي - قرائت زن نيز بنابراحتياط واجب جريان دارد.

مسئله 1030 - اگر كسي در خواندن حمد و سوره بيشتر از معمول صدايش را بلند كند، بطوري كه خلاف صورت نماز باشد مثل آنكه آنها را با فرياد بخواند، نمازش باطل است.

مسئله 1031 - انسان بايد نماز را ياد بگيرد كه غلط نخواند و كسي كه به هيچ قسم نمي‏تواند صحيح آنرا ياد بگيرد، بايد نماز را به جماعت بجا آورد مگر آنكه بر او حرج باشد ودر اين صورت بهرطور كه مي‏تواند بخواند و بهرحال نمي‏تواند نماز را ترك كند.

مسئله 1032 - كسي كه حمد و سوره و چيزهاي ديگر نماز را بخوبي نمي‏داند و مي‏تواند ياد بگيرد، چنانچه وقت نماز وسعت دارد، بايد ياد بگيرد و اگر وقت تنگ است، بنابر احتياط واجب در صورتي كه ممكن باشد، بايد نمازش را به جماعت بخواند.

مسئله 1033 - مزد گرفتن براي ياد دادن واجبات نماز بنابراحتياط واجب حرام است. ولي براي مستحبات آن اشكال ندارد و در واجبات هم براي مقدمات تعليم مثل رفتن به مكان خاصي براي ياد دادن اجرت بگيرد .

مسئله 1034 - اگر يكي از كلمات حمد يا سوره را عمدا نگويد يا بجاي حرفي حرف ديگر بگويد مثلا بجاي (ض)، (ظ) بگويد، يا جايي كه بايد بدون زير و زبر خوانده شود، زير و زبر بدهد، يا تشديد را نگويد نماز او باطل است.

مسئله 1035 - اگر انسان كلمه‏اي را صحيح بداند و در نماز همان طور بخواند و بعد بفهمد غلط خوانده، لازم نيست دوباره نماز را بخواند و يا قضا نمايد، مگر اينكه در جهل خود مقصّر بوده باشد مثل اينكه با توجه به اينكه شايد طور ديگري باشد عمداً تحقيق نكند - كه بايد بنابراحتياط واجب دوباره بخواند.

مسئله 1036 - اگر زير و زبر كلمه‏اي را نداند يا نداند مثلا كلمه‏اي به (س) است يا به (ص) بايد ياد بگيرد و چنانچه دو جور يا بيشتر بخواند، مثل آنكه در اِهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقيمَ، مستقيم را يك مرتبه با (سين) و يك مرتبه با (صاد) بخواند، نمازش باطل است مگر اينكه ذكر باشد و يك جور آن وظيفه و طور ديگر آن ذكر حساب شود.

مسئله 1037 - اگر در كلمه‏اي واو باشد و حرف قبل از واو درآن كلمه پيش داشته باشد و حرف بعد از واو در آن كلمه همزه (ء) باشد مثل كلمه سوء بهتر است كه آن واو را مد بدهد يعني آن را بكشد و همچنين اگر در كلمه‏اي الف باشد و حرف بعد از الف در آن كلمه همزه باشد مثل جآء، الف آنرا بكشد و نيز اگر در كلمه‏اي (ي) باشد و حرف پيش از (ي) در آن كلمه زير داشته باشد و حرف بعد از (ي) در آن كلمه همزه باشد مثل (جي‏ء)، (ي) را با مد بخواند و اگر بعد از اين واو، الف، ي. بجاي همزه حرفي باشد كه ساكن است يعني زير و زبر و پيش ندارد باز هم بهتر است اين سه حرف را با مد بخواند، مثلا در "وَلا الضّالّين" كه بعد از الف، حرف لام ساكن است، الف آن را با مد بخواند و چنانچه بدستوري كه گفته شد رفتار نكند، احتياط مستحب آن است كه نماز را تمام كند و دوباره بخواند ولي اقوي صحت نماز است و احتياج به تكرار نماز نيست.

مسئله 1038 - احتياط مستحب آن است كه در نماز وقف به حركت و وصل به سكون ننمايد و معني وقف به حركت آن است كه زير يا زبر يا پيش آخر كلمه‏اي را بگويد و بين آن كلمه و كلمه بعد فاصله دهد و بگويد "اَلرّحْمنِ الرّحيمِ" و ميم الرحيم را زير بدهد و بعد فاصله دهد و بگويد "مالِكِ يَوْمِ الدّينِ". و معني وصل به سكون آن است كه زير يا زير يا پيش كلمه‏اي را نگويد و آن كلمه را به كلمه بعد بجسباند مثل آنكه بگويد "اَلرّحْمنِ الرّحيمِ" و ميم الرحيم را زير ندهد و فورا "مالِكِ يَوْمِ الدّينِ" را بگويد ولي اگر رعايت نكند نماز صحيح مي باشد.

مسئله 1039 - در ركعت سوم و چهارم نماز مي‏تواند فقط يك حمد بخواند، يا سه مرتبه تسبيحات اربعه بگويد يعني بگويد: سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُلِلّهِ وَلا اِلهَ اِلاّ اللّهُ وَاللّهُ اَكْبَرُ و مي‏تواند در يك ركعت حمد و در ركعت ديگر تسبيحات بگويد و بهتر است در هر دو ركعت تسبيحات بخواند.

مسئله 1040 - بنابراحتياط واجب بايد تسبيحات اربعه را سه مرتبه بگويد و يك مرتبه كافي نيست.

مسئله 1041 - بر مرد و زن واجب است كه در ركعت سوم و چهارم نماز، حمد يا تسبيحات را آهسته بخوانند.

مسئله 1042 - اگر در ركعت سوم و چهارم حمد بخواند، بنابر احتياط واجب بايد "بسم الله" آن را هم آهسته بگويد.

مسئله 1043 - كسي كه نمي‏تواند تسبيحات را ياد بگيرد يا درست بخواند، بايد در ركعت سوم و چهارم حمد بخواند.

مسئله 1044 - اگر در دو ركعت اول نماز به خيال اينكه در دو ركعت آخر است تسبيحات بگويد، چنانچه پيش از ركوع بفهمد، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر در ركوع يا بعد از ركوع بفهمد، نمازش صحيح است.

مسئله 1045 - اگر در دو ركعت آخر نماز به خيال اينكه در دو ركعت اول است حمد بخواند، يا در دو ركعت اول نماز با گمان اينكه در دو ركعت آخر است حمد بخواند، چه پيش از ركوع بفهمد چه بعد از آن نمازش صحيح است.

مسئله 1046 - اگر در ركعت سوم يا چهارم مي‏خواست حمد بخواند تسبيحات به زبانش آمد، يا مي‏خواست تسبيحات بخواند حمد به زبانش آمد يعني بدون توجه به زبانش جاري شد بايد آن را رها كند و دو باره حمد يا تسبيحات را بخواند. ولي اگر قصدش خواندن چيزي بوده كه به زبانش آمده اگر چه بواسطه عادت باشد، مي‏تواند همان را تمام كند و نمازش صحيح است.

مسئله 1047 - كسي كه عادت دارد، در ركعت سوم و چهارم تسبيحات بخواند اگر بدون قصد مشغول خواندن حمد شود يعني بدون توجه بر زبانش جاري شود بايد آن را رها كند و دو باره حمد يا تسبيحات را بخواند.

مسئله 1048 - در ركعت سوم و چهارم مستحب است بعد از تسبيحات استغفار كند، مثلا بگويد: اَسْتَغْفِرُاللّهَ رَبّي‏ وَ اَتوُبُ اِلَيْهِ يا بگويد: اَللّهُمّ اغْفِرْ لي‏ و بنابراحتياط مستحب استغفار را هم آهسته بخواند. و كسي كه مشغول استغفار است، اگر شك كند كه حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه بايد به شك خود اعتنا ننمايد و اگر نمازگزار پيش از خم شدن براي ركوع در حالي كه مشغول استغفار نيست شك كند كه حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه بايد حمد يا تسبيحات را بخواند.

مسئله 1049 - اگر در ركوع ركعت سوم يا چهارم يا در حال رفتن به ركوع شك كند كه حمد يا تسبيحات خوانده يا نه، بايد به شك خود اعتنا نكند.

مسئله 1050 - هرگاه بعد از تمام شدن آيه يا كلمه‏اي شك كند كه آن را درست گفته يا نه تا داخل در ركن بعد نشده مي‏تواند برگردد واحتياطا آن آيه يا كلمه را بطور صحيح بگويد البته همين كه وارد در جزء بعدي شد هر چند غير ركن باشد و شك كرد لزوم ندارد كه به شك خود اعتنا بكند ولي از باب احتياط مي‏تواند تكرار كند ليكن اگر بحد وسواس برسد نبايد اعتنا كند گرچه باز هم تا هيئت نماز بهم نخورد، نماز صحيح است. ولي اگر جزء بعدي ركن باشد مثلا در ركوع شك كند كه سوره را درست خوانده يا نه نمي‏تواند برگردد و بايد به شك خود اعتنا نكند.

مسئله 1051 - مستحب است در ركعت اول، پيش از خواندن حمد بگويد: اِعوُذُ بِاللّهِ مِنَ الشّيْطانِ الرّجيمِ و در ركعت اول و دوم نماز ظهر و عصر بسم الله الرحمن الرحيم را بلند بگويد و نيز مستحب است در تمام نمازها حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آيه وقف كند، يعني: آن را به آيه بعد نچسباند و در حال خواندن حمد و سوره به معناي آيه توجه داشته باشد و توجه كند كه با چه مقامي سخن ميگويد. و اگر نماز را بجماعت مي‏خواند بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادي مي‏خواند، بعد از آنكه حمد خودش تمام شد، بگويد اَلْحَمْدُلِلّهِ رَبّ‏ِ الْعالَمينَ، و بعد از خواندن سوره توحيد، يك، يا دو، يا سه مرتبه كَذلِكَ اللّهُ رَبّي يا سه مرتبه كَذلِكَ اللّهُ رَبّنا بگويد، و بعد از خواندن سوره كمي صبر كند، بعد تكبير پيش از ركوع را بگويد، يا قنوت را بخواند.

مسئله 1052 - مستحب است در تمام نمازها در ركعت اول سوره قدر و در ركعت دوم، سوره توحيد را بخواند. عكس اين هم روايت شده است و هر كدام به جهت و اعتباري است كه شايد مربوط به حالات شخص و خصوصيات توجه معنوي اوست. از كثرت به وحدت يا برعكس اين از جهت كلي مطلب، ولي از نظر روحيات مختلف اشخاص از جهتي بهتر است هر كس سوره‏اي را انتخاب كند كه با مشكلات روحي او ارتباط بيشتري دارد.

مسئله 1053 - مكروه است انسان در تمام نمازهاي يك شبانه روز سوره توحيد را نخواند.

مسئله 1054 - تكرار يك كلمه يا آيه بخاطر توجه عميق به معناي آن و گريه كردن در حال قرائت از خوف يا عشق خدا اشكال ندارد بلكه بسيار مطلوب مي‏باشد.

مسئله 1055 - خواندن سوره حمد و همينطور توحيد به يك نفس مكروه است.

مسئله 1056 - سوره‏اي را كه در ركعت اول خوانده مكروه است در ركعت دوم بخواند. ولي اگر سوره توحيد را در هر دو ركعت بخواند مكروه نيست.