سجود

مسئله 1080 - نمازگزار بايد در هر ركعت از نمازهاي واجب و مستحب، بعد از ركوع دو سجده كند و سجده آن است كه پيشاني و كف دو دست و سر دو زانو و سر دو انگشت بزرگ پاها را بر زمين بگذارد.

مسئله 1081 - دو سجده از يك ركعت با هم ركن است كه اگر كسي در نماز واجب عمدا يا از روي فراموشي هر دو را ترك كند، يا دو سجده اضافه نمايد، نمازش باطل است.

مسئله 1082 - اگر عمدا يك سجده كم يا زياد كند، نماز باطل مي‏شود و اگر سهوا يك سجده كم كند حكم آن در مسائل بعدي گفته خواهد شد.

مسئله 1083 - اگر پيشاني را عمدا يا سهوا به زمين نگذارد، سجده نكرده است، اگر چه جاهاي ديگر به زمين برسد. ولي اگر پيشاني را به زمين بگذارد و سهوا جاهاي ديگر را به زمين نرساند، يا سهوا ذكر نگويد سجده صحيح است.

مسئله 1084 - احتياط واجب آن است كه در سجده سه مرتبه سُبْحانَ اللّهِ يا يك مرتبه سُبْحانَ رَبّي الأَعْلي‏ وَ بِحَمْدِهِ بگويد، يا ذكر ديگري كه به قدر سه سُبْحانَ اللّهِ باشد. چنانچه در ركوع گفته شد. و بايد اين كلمات به عربي صحيح گفته شود. و مستحب است سُبْحانَ رَبّي الأَعْلي‏ وَ بِحَمْدِهِ سه يا پنج يا هفت مرتبه يا بيشتر بگويد، و به فرد ختم كند.

مسئله 1085 - در سجود بايد در حال ذكر واجب، بدن آرام باشد و موقع گفتن ذكر مستحب هم، اگر آن را به قصد ذكري كه براي سجده دستور داده‏اند بگويد، بنابراحتياط واجب آرام بودن بدن لازم است. ولي اگر ذكر مستحب را در حال حركت بدن بگويد نماز باطل نميشود .

مسئله 1086 - اگر پيش از آنكه پيشاني به زمين برسد يا پيش از آنكه بدن آرام بگيرد عمدا ذكر سجده را بگويد، بايد بعد از رسيدن پيشاني به زمين و آرام گرفتن بدن دو باره ذكر را بگويد و بنابر احتياط نماز را پس از اتمام، اعاده نمايد، گرچه اقوي عدم لزوم اعاده است و اگر به همان ذكر اوّل اكتفا نمايد نماز باطل است. و همچنين اگر پيش از تمام شدن ذكر عمدا سر از سجده بردارد، نماز باطل است.

مسئله 1087 - اگر پيش از آنكه پيشاني به زمين برسد و بدن آرام گيرد، سهوا ذكر سجده را بگويد و پيش از آنكه سر از سجده بردارد، بفهمد بايد دو باره در حال آرام بودن، ذكر را بگويد.

مسئله 1088 - اگر بعد از آنكه سر از سجده برداشت، بفهمد كه پيش از آرام گرفتن بدن ذكر را گفته، يا پيش از آنكه ذكر سجده تمام شود سر برداشته، نمازش صحيح است.

مسئله 1089 - اگر موقعي كه ذكر سجده را مي‏گويد، يكي از هفت عضو (غير از پيشاني) را عمدا از زمين بردارد، بعد از آرام گرفتن همه اعضاء بايد دو باره ذكر واجب را بگويد و بنا براحتياط نماز را تمام كند و اعاده نمايد، گرچه اقوي عدم لزوم اعاده است، ولي موقعي كه مشغول گفتن ذكر نيست، اگر غير پيشاني جاهاي ديگر را از زمين بردارد و دو باره بگذارد اشكال ندارد.

مسئله 1090 - اگر پيش از تمام شدن ذكر سجده سهوا پيشاني را از زمين بردارد نمي‏تواند دو باره به زمين بگذارد و بايد آنرا يك سجده حساب كند. ولي اگر جاهاي ديگر را سهوا از زمين بردارد، بايد دو مرتبه به زمين بگذارد و ذكر را بگويد.

مسئله 1091 - بعد از تمام شدن سجده اول، بايد بنشيند تا بدن آرام گيرد و دوباره به سجده رود.

مسئله 1092 - جاي پيشاني نمازگزار بايد از جاي زانوها و سرانگشتان پاي او بلندتر از چهار انگشت بسته نباشد. بلكه احتياط واجب آن است كه جاي پيشاني او از جاي انگشتان و سر زانوهايش از چهار انگشت بسته پائين‏تر نيز نباشد.

مسئله 1093 - در زمين سراشيب كه شيب آن روشن نيست، اگر جاي پيشاني نمازگزار از جاي انگشتان پا و سرزانوهاي او مختصري بيش از چهار انگشت بسته پائين يا بلندتر باشد، اشكال ندارد.

مسئله 1094 - اگر پيشاني را به چيزي بگذارد كه از جاي انگشتان پا و سر زانوهاي او بلندتر از چهار انگشت بسته است، چنانچه بلندي آن بقدري زياد است كه نمي‏گويند: در حال سجده است، بايد سر را بردارد و به چيزي كه بلندي آن باندازه چهار انگشت بسته يا كمتر است، بگذارد و اگر بلندي آن بقدري كم است كه عرفاً صدق سجده مي نمايد احتياط واجب آن است كه پيشاني را از روي آن به روي چيزي كه بلندي آن باندازه چهار انگشت بسته يا كمتر است بكشد، و اگر كشيدن پيشاني ممكن نيست، بنابر احتياط واجب بايد نماز را تمام كند و دو باره بخواند.

مسئله 1095 - بايد بين پيشاني و آنچه بر آن سجده مي‏كند، چيزي نباشد. پس اگر مهر بقدري چرك باشد كه بخاطر جرم چرك پيشاني به خود مهر نرسد، سجده باطل است ولي اگر فقط رنگ مهر مقداري تغيير كرده و جرم حائل نباشد، اشكال ندارد.

مسئله 1096 - در سجده بايد كف دست را بر زمين بگذارد، ولي در حال ناچاري پشت دست هم مانعي ندارد. و اگر پشت دست ممكن نباشد، بايد مچ دست را بگذارد و چنانچه آن را هم نتواند، بايد تا آرنج هر جا را كه مي‏تواند بر زمين بگذارد و اگر آن هم ممكن نيست، گذاشتن بازو كافي است.

مسئله 1097 - در سجده بايد سر دو انگشت بزرگ پا را به زمين بگذارد و اگر انگشتان ديگر پا، يا روي پا را بر زمين بگذارد، و سر دو انگشت بزرگ را به زمين نگذارد يا به واسطه بلند بودن ناخن، سرشست به زمين نرسد، نماز باطل است. و اگر كسي به واسطه ندانستن مسئله، نمازهاي خود را اينطور خوانده، اگر جاهل مقصّر است بايد بنابر احتياط لازم دو باره بخواند در جاهل قاصر لازم نيست اعاده كند .

مسئله 1098 - كسي كه مقداري از شست پايش بريده، بايد بقيّه آنرا به زمين بگذارد، و اگر چيزي از آن نمانده، يا اگر مانده خيلي كوتاه است، احتياط لازم آن است كه همان را با بقيّه انگشتان به زمين بگذارد و ذكر را بگويد، و اگر هيچ انگشت ندارد، بايد هر مقداري كه از پا باقي مانده به زمين بگذارد.

مسئله 1099 - اگر بطور غير معمول سجده كند، مثلا سينه و شكم را به زمين بچسباند و پاها را دراز كند، گرچه هفت عضوي كه گفته شد به زمين برسد، بنا براحتياط واجب كافي نبوده، بايد نماز را اعاده كند.

مسئله 1100 - مُهر يا چيز ديگري كه بر آن سجده مي‏كند، بايد پاك باشد. ولي اگر مثلا مُهر را روي فرش نجس بگذارد، يا يك طرف مُهر نجس باشد و پيشاني را به طرف پاك آن بگذارد، اشكال ندارد.

مسئله 1101 - اگر در پيشاني دُمل و مانند آن باشد، چنانچه ممكن است بايد با جاي سالم پيشاني سجده كند، و اگر ممكن نيست بايد زمين را گود كند و دُمل را در گودال و جاي سالم را به مقداري كه براي سجده كافي باشد بر زمين بگذارد.

مسئله 1102 - اگر دُمل يا زخم تمام پيشاني را گرفته باشد، بايد به يكي از دو طرف پيشاني سجده كند بحدي كه صورت از قبله منحرف نشود و اگر ممكن نيست، به چانه و بيني و اگر به چانه هم ممكن نيست، بايد بهر جايي از صورت كه ممكن است رجاءا سجده كند، و اگر به هيچ جاي از صورت ممكن نيست، با جلوي سر سجده نمايد رجاءا.

مسئله 1103 - كسي كه نمي‏تواند پيشاني را به زمين برساند، بايد بقدري كه مي‏تواند خم شود، و مُهر يا چيز ديگري را كه سجده بر آن صحيح است، روي چيز بلندي گذاشته و طوري پيشاني را بر آن بگذارد كه بگويند: سجده كرده است، و بنابراين لازم است پيشاني را به مُهر بگذارد نه مُهر را به پيشاني، و بهرحال اگر مي‏تواند بايد كف دستها و زانوها و انگشتان پا را بطور معمول به زمين بگذارد.

مسئله 1104 - كسي كه هيچ نمي‏تواند خم شود، بايد براي سجده بنشيند و با سر اشاره كند و اگر نتواند، بايد با چشمها اشاره نمايد، و در هر دو صورت احتياط واجب آن است كه اگر مي‏تواند مُهر را بلند كند و پيشاني را بر آن بگذارد، و اگر ممكن نيست، مُهر را به پيشاني بگذارد، و اگر با سر يا چشمها هم نمي‏تواند اشاره كند، بايد در قلب نيّت سجده كند، و بنابر احتياط واجب با دست و مانند آن هم براي سجده اشاره نمايد.

مسئله 1105 - كسي كه نمي‏تواند بنشيند، بايد ايستاده نيّت سجده كند، و چنانچه مي‏تواند پيشاني را به مُهر، و اگر نمي‏تواند مُهر را به پيشاني بگذارد، و اگر نمي‏تواند با سر اشاره كند، و اگر نمي‏تواند با چشمها اشاره نمايد، و اگر اين را هم نمي‏تواند، در قلب نيّت سجده كند، و بنابر احتياط واجب با دست و مانند آن هم براي سجده اشاره نمايد.

مسئله 1106 - اگر پيشاني بي‏اختيار بجاي سجده بخورد و بلند شود، سجده بعمل نيامده است و بايد سجده را بطور صحيح بجا آورد، و بعد از تمام شدن، احتياط مستحبّ آن است كه دو مرتبه نماز را بخواند. ولي اگر شروع سجده با اختيار باشد و پيشاني بي‏اختيار از روي مُهر بلند شود، بايد سر را نگهدارد كه دوباره برنگردد، و اگر بي‏اختيار برگشت، اشكال ندارد و با قبلي يك سجده حساب مي‏شود.

مسئله 1107 - جايي كه انسان بايد تقيّه كند، اگر بتواند بر حصير يا چيزي كه سجده بر آن صحيح مي‏باشد، طوري سجده كند كه به زحمت نيفتد، نبايد بر فرش و مانند آن سجده نمايد، و اگر نمي‏تواند، احتياط لازم آن است كه در صورت امكان براي نماز بجاي ديگر برود، والاّ در همانجا نماز بخواند و بر فرش و مانند آن سجده نمايد و صحيح مي باشد .

مسئله 1108 - اگر روي تُشك پَر يا چيز ديگري كه بدن روي آن آرام نمي‏گيرد سجده كند، باطل است، ولي چنانچه بعد از سرگذاشتن و مقداري پائين رفتن، بدن آرام بگيرد، اشكال ندارد.

مسئله 1109 - اگر انسان ناچار شود كه در زمين گِل نماز بخواند، چنانچه آلوده شدن بدن و لباس براي او دشواري و مشقّت نمي‏آورد بنابر احتياط لازم سجده و تشهّد را بطور معمول بجا آورد، و اگر مشقّت دارد، مي‏تواند در حالي كه ايستاده، براي سجده با سر اشاره كند و تشهّد را ايستاده بخواند. و اگر در عين مشقّت سجده و تشهّد را بطور معمول بجا آورد، نمازش صحيح است.

مسئله 1110 - در ركعت اوّل و ركعت سومّي كه تشهّد ندارد، مثل ركعت سوّم نماز ظهر و عصر و عشاء احتياط مستحب است كه بعد از سجده دوّم قدري بي‏حركت بنشيند و بعد برخيزد، و اين عمل را جلسه استراحت مي‏گويند.