مسئله 1164 - دوازده چيز نماز را باطل ميكند و آنها را مبطلات ميگويند.
اوّل - آنكه در بين نماز يكي از شرايط آن از بين برود، مثلا در بين نماز بفهمد مكانش غصبي است. و وقت وسعت داشته باشد و بتواند از آن مكان غصبي بيرون برود ولي اگر وقت تنگ باشد بطوري كه اگر بخواهد بعد از بيرون رفتن نماز را بخواند قضا ميشود نماز باطل نميشود ولي بايد آنرا در حال بيرون رفتن تمام كند. و همچنين اگر نتواند بيرون برود مثل محبوس (زنداني) بايد در همانجا نماز را تمام كند و صحيح است.
دوّم - آنكه در بين نماز عمدا يا سهوا يا از روي ناچاري، چيزي كه وضو يا غسل را باطل ميكند پيش آيد، مثلا بول از او خارج شود ولي كسي كه نميتواند از بيرون آمدن بول و غائط خودداري كند، اگر در بين نماز بول يا غائط از او خارج شود، چنانچه بدستوري كه در مسائل 329 به بعد گفته شد، رفتار نمايد نمازش باطل نميشود و نيز اگر در بين نماز از زن مستحاضه خون خارج شود، در صورتي كه بدستور استحاضه رفتار كرده باشد. نمازش صحيح است.
مسئله 1165 - كسي كه بياختيار خوابش برده، اگر نداند كه در بين نماز خوابش برده و نماز ناقص مانده يا بعد از آن بوده است بنابر احتياط لازم، بايد نمازش را دو باره بخواند. ولي اگر بداند كه نماز را تمام كرده ولي نميداند در بين نماز خوابيده يا پس از آن نمازش صحيح است.
مسئله 1166 - اگر بداند باختيار خودش خوابيده و شكّ كند كه بعد از نماز بوده يا در بين نماز يادش رفته كه مشغول نماز است و خوابيده، نمازش صحيح است.
مسئله 1167 - اگر در حال سجده از خواب بيدار شود و شكّ كند كه در سجده آخر نماز است، يا در سجده شكر، بايد آن نماز را دو باره بخواند. سوّم - از مبطلات نماز - بنابراحتياط واجب - آن است كه مثل بعض فرق اسلامي بعنوان ادب و احترام در نماز، دستها را روي هم بگذارد. و اين عمل تكفير ناميده ميشود و اگر بقصد جزئيت نماز اينكار را بكند حتما باطل است.
مسئله 1168 - هرگاه براي ادب دستها را روي هم بگذارد، اگر چه مثل آنها نباشد، بنابر احتياط واجب بايد نماز را دو باره بخواند. ولي اگر از روي فراموشي يا ناچاري يا براي كار ديگر - مثل خاراندن دست و مانند آن - دستها را روي هم بگذارد اشكال ندارد. چهارم - از مبطلات نماز آن است كه بعد از خواندن حمد، آمين بگويد ولي اگر اشتباها يا از روي تقيّه بگويد، نماز باطل نميشود.
پنجم - از مبطلات نماز آن است كه عمدا يا از روي فراموشي پشت به قبله كند، يا بطرف راست يا چپ قبله برگردد، بلكه اگر عمدا بقدري برگردد كه نگويند: رو به قبله است، اگر چه بطرف راست يا چپ نرسد، نماز باطل است. و بنا براحتياط واجب حتّي در خارج وقت هم اگر متوجه شد بايد قضا كند.
مسئله 1169 - اگر عمداً سر را به پشت بگرداند يعني بحدي كه پشت سر را ببيند نمازش باطل است و اگر سهوا سر را به اين مقدار بگردانددر صورتي كه بحد راست يا چپ نرسد ، احتياط واجب آن است كه نماز را تمام كند و دو باره بخواند و اگر سر را بطرف راست يا چپ بگرداند عمدا باشد، يا اشتباها اگر بحدي است كه صورت را رو به قبله حساب نميكنند نماز باطل است و بنابراحتياط واجب حتّي در خارج وقت هم قضا كند والاّ نمازش باطل نميشود ولي كراهت دارد. ششم - از مبطلات نماز آن است كه عمدا كلمهاي بگويد كه دو حرف يا بيشتر باشد، اگر چه معني هم نداشته باشد، ولي اگر سهوا بگويد نماز باطل نميشود.
مسئله 1170 - اگر كلمهاي بگويد كه يك حرف دارد، چنانچه آن كلمه معني داشته باشد مثل (قِ) كه در زبان عرب به معناي اين است كه نگهداري كن چنانچه معناي آنرا بداند و قصد آنرا نمايد، نمازش باطل ميشود، بلكه اگر قصد معناي آن را نكند ولي ملتفت معناي آن باشد، احتياط واجب آن است كه نماز را دو باره بخواند.
مسئله 1171 - سرفه كردن و آروغ زدن و آه كشيدن در نماز اشكال ندارد ولي گفتن آخ و آه و مانند اينها كه دو حرف است، اگر عمدي باشد، نماز را باطل ميكند.
مسئله 1172 - اگر كلمهاي را به قصد ذكر بگويد مثلا به قصد ذكر بگويد: الله اكبر و در موقع گفتن آن، صدا را بلند كند كه چيزي را به ديگري بفهماند، اشكال ندارد ولي چنانچه به قصد اعلام و اينكه چيزي را به كسي بفهماند بگويد يعني هدف اوليه او اعلام بغير باشد، اگر چه قصد ذكر هم داشته باشد، نماز باطل ميشود.
مسئله 1173 - خواندن قرآن در هر كجاي نماز، غير از چهار سورهاي كه سجده واجب دارد و در
مسئله 377 گفته شد و نيز دعا كردن در هر كجاي نماز اشكال ندارد.
مسئله 1174 - اگر چيزي از حمد و سوره و ذكرهاي نماز را عمدا يا احتياطا چند مرتبه بگويد اشكال ندارد. ولي اگر از روي وسواس جند مرتبه بگويد اگر به حدي تكرار كند كه از هيئت نمازگزار خارج شود نماز باطل ميشود والاّ باطل نميشود هرچند پيروي از حالت وسوسه مذموم و گاهي حرام ميباشد.
مسئله 1175 - در حال نماز، انسان نبايد به ديگري سلام كند، و اگر ديگري به او سلام كند، بايد همانطور كه او سلام كرده جواب دهد، مثلا اگر گفته: سلام عليكم در جواب بگويد: سلام عليكم ولي كلمه سلام را حتما مقدم بدارد و حتّي در جواب عليكم السلام بايد بگويد: سلام عليكم.
مسئله 1176 - انسان بايد جواب سلام را - چه در نماز و چه در غير نماز فوراً بگويد و اگر عمدا يا از روي فراموشي جواب سلام را بقدري طول دهد، كه اگر جواب بگويد جواب آن سلام حساب نشود، چنانچه در نماز باشد نبايد جواب دهد و اگر در نماز نباشد، جواب دادن واجب نيست.
مسئله 1177 - بايد جواب سلام را طوري بگويد كه سلام كننده بشنود، ولي اگر سلام كننده كر باشد، چنانچه انسان بطور معمول جواب او را بدهد كافي است و در صورت امكان با حركت لب يا اشاره جواب را بفهماند. و اگر بهيچوجه او متوجه نميشود جواب واجب نيست.
مسئله 1178 - جواب سلام را بايد به قصد رد تحيت بگويد، نه به قصد قرآن يا دعا.
مسئله 1179 - اگر زن يا مرد نامحرم يا بچّه مميّز - يعني: بچّهاي كه خوب و بد را ميفهمد - به نمازگزار سلام كند، نمازگزار بايد جواب او را بدهد ولي در جواب سلام زن بايد بگويد سلام عليك و كاف را حركت ندهد.
مسئله 1180 - اگر نمازگزار جواب سلام را ندهد معصيت كرده ولي نمازش صحيح است.
مسئله 1181 - اگر كسي به نمازگزار غلط سلام كند، بطوري كه سلام حساب نشود، جواب او جايز نيست.
مسئله 1182 - جواب سلام كسي كه از روي مسخره يا شوخي سلام ميكند و جواب سلام مرد و زن غير مسلمان واجب نيست.
مسئله 1183 - اگر كسي به عدهاي سلام كند جواب سلام او بر همه آنان واجب است، ولي اگر يكي از آنان جواب دهد، كافي است.
مسئله 1184 - اگر كسي به عدهاي سلام كند و كسي كه سلام كننده قصد سلام دادن به او را نداشته جواب دهد، كفايت نميكند و جواب سلام او بر آن عده واجب است.
مسئله 1185 - اگر كسي به عدهاي سلام كند و كسي كه بين آنها مشغول نماز است شكّ كند كه سلام كننده قصد سلام كردن به او را هم داشته يا نه، نبايد جواب دهد و همچنين است اگر بداند قصد او را هم داشته ولي ديگري جواب سلام را بدهد اما اگر بداند كه قصد او را هم داشته و ديگري جواب ندهد، بايد جواب او را بگويد.
مسئله 1186 - سلام كردن مستحبّ است و خيلي سفارش شده است كه سواره به پياده و ايستاده به نشسته و كوچكتر به بزرگتر سلام كند.
مسئله 1187 - اگر دو نفر با هم به يكديگر سلام كنند، بنابراحتياط واجب بر هر يك واجب است، جواب سلام ديگري را بدهد.
مسئله 1188 - اگر بگويد: "سلام عرض ميكنم" اين سلام حساب ميشود و جوابش واجب است و اگر كسي در جواب سلام ديگري بگويد: "سلام از من" جواب حساب نميشود و بنابراحتياط واجب بايد هر دو جواب يكديگر را بدهند.
مسئله 1189 - در غير نماز، مستحبّ است جواب سلام را بهتر از سلام بگويد مثلا اگر كسي گفت: سلام عليكم در جواب بگويد: سلام عليكم و رحمة الله. هفتم - از مبطلات نماز خنده با صدا و عمدي است و چنانچه سهوا هم با صدا بخندد بطوري كه صورت نماز از بين رود. نماز باطل است. ولي لبخند هر چند عمدي باشد نماز را باطل نميكند.
مسئله 1190 - اگر براي جلوگيري از صداي خنده بحدي قيافه و حالتش تغيير كند كه در نظر عرف مردم، از صورت نمازگزار خارج شود نمازش باطل است وگرنه نماز باطل نميشود. هشتم - از مبطلات نماز آن است كه براي كار دنيا عمدا با صدا گريه كند. ولي گريه بيصدا براي دنيا اشكال ندارد گرچه احتياط در ترك آن است. ولي اگر از ترس خدا يا براي آخرت گريه كند، آهسته باشد يا بلند، اشكال ندارد، بلكه از بهترين اعمال است. گريه براي حضرت سيدالشهداء عليه السلام هم اگر بعنوان تقرب الي الله باشد نه به صرف ترحم انساني - اشكال نداشته فضيلت هم دارد چنانكه گريه براي دنيا هم اگر بعنوان تضرع در برابر خداوند باشد اشكال ندارد .
نهم - از مبطلات نماز هر گونه كاري است كه با وضع نماز سازش نداشته صورت نماز را بهم بزند مثل دست زدن و به هوا پريدن و مانند اينها، كم باشد يا زياد، عمدا باشد يا از روي فراموشي. ولي كاري كه صورت نماز را بهم نزند مثل اشاره كردن به دست يا كندن تدريجي لباس اشكال ندارد.
مسئله 1191 - اگر در بين نماز بقدري ساكت بماند كه در عرف مردم نگويند: نماز ميخواند، نماز باطل ميشود.
مسئله 1192 - اگر در بين نماز كاري انجام دهد، يا مدتي ساكت شود و شكّ كند كه نماز بهم خورده يا نه، نماز صحيح است و اگر از جهت ندانستن حكم مسئله در موردي باشد نماز را رجاءا تمام كند و بعد حكم مسئله را بپرسد و مطابق وظيفهاش عمل نمايد. دهم - از مبطلات نماز، خوردن، و آشاميدن است، كه اگر در نماز به نحوي بخورد يا بياشامد كه نگويند: نماز ميخواند - عمدا باشد يا از روي فراموشي - نماز باطل ميشود. بلكه بنابراحتياط واجب هر گونه خوردن و آشاميدن مبطل نماز است ولي بلعيدن بقاياي غذا كه لاي دندانها مانده اشكالي ندارد، چنانكه در خصوص كسي كه ميخواهد روزه بگيرد اگر پيش از اذان صبح، نماز مستحبي مي خواند و تشنه باشد، چنانچه بترسد كه اگر نماز را تمام كند صبح شود. در صورتي كه آب روبروي او در دو سه قدمي باشد ميتواند در بين نماز آب بياشامد، اما بايد كاري كه نماز را باطل ميكند، مثل پشت كردن به قبله انجام ندهد.
مسئله 1193 - اگر به واسطه خوردن يا آشاميدن عمدي، موالات نماز بهم بخورد - يعني: طوري شود كه نگويند: نماز را پشت سر هم ميخواند - بايد نماز را دو باره بخواند هر چند اصل صورت نماز بهم نخورده باشد و فقط پياپي بودن اجزاء آن صدمه ببيند.
مسئله 1194 - اگر در بين نماز، غذايي را كه در دهان يا لاي دندانها مانده فرو ببرد، نماز باطل نميشود. و نيز اگر مختصر قند يا شكر و مانند اينها در دهان مانده باشد و در حال نماز كم كم آب شود و فرو رود اشكال ندارد. يازدهم - از مبطلات نماز شكّ در ركعتهاي نماز دو ركعتي و سه ركعتي يا در دو ركعت اوّل نمازهاي چهار ركعتي است البتّه شكّ ثابت ،ولي اگر پس از مقداري تأمّل واقعيّت امر را بفهمد اشكال ندارد و بصرف شكّ باطل نميشود.
دوازدهم - از مبطلات نماز آن است كه ركن نماز را عمدا يا سهوا كم يا زياد كند، يا چيزي را كه ركن نيست، عمدا كم يا زياد نمايد.
مسئله 1195 - اگر بعد از نماز شكّ كند كه در بين نماز كاري كه نماز را باطل ميكند انجام داده يانه، نماز صحيح است.
