مسئله 1767 - در چند صورت فقط قضاي روزه بر انسان واجب است و كفّاره واجب نيست: اوّل: آنكه عملي كه روزه را باطل ميكند بجا نياورد ولي نيّت روزه نكند، يا ريا كند، يا قصد كند كه روزه را باطل كند -ولي كاري نكند
دوّم: آنكه در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش كند و با حال جنابت يك روز يا چند روز روزه بگيرد.
سوّم: آنكه در ماه رمضان بدون اينكه تحقيق كند صبح شده يا نه، كاري كه روزه را باطل ميكند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده. و نيز اگر بعد از تحقيق با اينكه گمان پيدا كرده كه صبح شده، كاري كه روزه را باطل ميكند انجام دهد بعد هم معلوم شود صبح بوده است. بلكه اگر بعد از تحقيق شكّ كند كه صبح شده يا نه و كاري كه روزه را باطل ميكند انجام دهد بعد معلوم شود صبح بوده نيز بنابر احتياط واجب قضاي آن روزه را بگيرد. ولي اگر بعد از تحقيق گمان يا يقين كند كه صبح نشده و چيزي بخورد و بعد معلوم شود صبح بوده قضا واجب نيست.
چهارم: آنكه كسي بگويد صبح نشده و انسان به گفته او كاري كه روزه را باطل ميكند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است.
پنجم: آنكه كسي بگويد صبح شده و انسان به گفته او يقين نكند، يا خيال كند شوخي ميكند و كاري كه روزه را باطل ميكند انجام دهد بعد معلوم شود صبح بوده است.
ششم: آنكه به گفته كس ديگر اطمينان پيدا كرده افطار كند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است. ولي اگر بدون اطمينان و با امكان تحقيق، به گفته ديگري افطار كند و بعد معلوم شود مغرب نبوده بنا به احتياط واجب در حكم افطار عمدي است و كفّاره هم دارد.
هفتم: اگر در هواي صاف به واسطه تاريكي يقين كند كه مغرب شده و افطار كند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است بنابر احتياط قضاي آن روز بر او واجب است ولي اگر در هواي ابر با اطمينان باينكه مغرب شده افطار كند، بعد معلوم شود مغرب نبوده، قضا لازم نيست.
هشتم: آنكه براي خنك شدن، يا بيجهت، مضمضه كند، يعني آب در دهان بگرداند و بياختيار فرو رود، ولي اگر فراموش كند كه روزه است و آب را فرو دهد، يا براي وضوي نماز واجب مضمضه كند و بياختيار فرو رود، قضا بر او واجب نيست. و در وضو براي غير نماز واجب نيز اگر بياختيار فرو رود قضا لازم نيست گرچه بهتر است قضا كند
نهم - انكه عمداً قي كند
دهم - انكه به تفصيلي كه قبلاً گذشت در شب جنب شود و بخوابد و بيدار شود و براي بار دوم يا سوم بخوابد و صبح شود .
مسئله 1768 - اگر غير آب، چيز ديگري را در دهان ببرد و بياختيار فرو رود يا آب داخل بيني كند و بياختيار فرو رود بنابر احتياط مستحبّ قضاي آن را بگيرد.
مسئله 1769 - مضمضمه زياد براي روزهدار مكروه است. و اگر بعد از مضمضه بخواهد آب دهان را فرو برد، سه مرتبه آب دهان را بيرون بريزد تا يقين كند آب خارج، در دهان باقي نمانده است.
مسئله 1770 - اگر انسان بداند كه به واسطه مضمضه، بياختيار، يا از روي فراموشي آب وارد گلويش ميشود نبايد مضمضه كند.
مسئله 1771 - اگر در ماه رمضان، بعد از تحقيق يقين كند كه صبح نشده و كاري كه روزه را باطل ميكند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده قضا لازم نيست.
مسئله 1772 - اگر انسان شكّ كند كه مغرب شده يا نه، نميتواند افطار كند، و اگر افطار كند قضا بلكه كفّاره بر او واجب است. و اگر شكّ كند كه صبح شده يا نه، ميتواند كاري كه روزه را باطل ميكند انجام دهد ولي احتياط مستحبّ اين است كه پيش از تحقيق، كاري كه روزه را باطل ميكند انجام ندهد اگر معلوم شد كه صبح شده بايد قضا كند.
