مسئله 2023 - انسان ميتواند زكات را در هشت مورد مصرف كند:
اول: فقير. و آن كسي است كه مخارج سال خود و عيالاتش را ندارد. كسي كه صنعت، يا ملك، يا سرمايهاي دارد كه ميتواند مخارج سال خود را بگذراند فقير نيست ولي اگر اينها تامين مخارج ساليانه اش را نكند ميتواند كسري مخارج خود را از زكات بگيرد .
دوم: مسكين. و آن كسي است كه از فقير، سختتر ميگذراند و كاملاً درمانده و بيچاره شده است .
سوم: كسي كه از طرف امام "عليه السلام" يا نايب امام، مأمور است كه زكات را جمع و نگهداري نمايد و به حساب آن رسيدگي كند و آن را به امام "عليه السلام" يا نائب امام يا فقرا برساند.
چهارم: كافرهايي كه اگر زكات به آنان بدهند به دين اسلام، مايل ميشوند، يا در جنگ به مسلمانان كمك ميكنند. و همچنين مسلماناني كه ايمان آنان ضعيف است و اگر به وسيله زكات از آنان استمالت شود ايمانشان قوي ميشود ( درجه ايمانشان بحدي زياد نيست كه در مشكلات پاي برجا باشند ) .
پنجم: خريداري بندهها و آزاد كردن آنان.
ششم: بدهكاري كه نميتواند قرض خود را بدهد. به شرط اينكه قرض در معصيت صرف نشده باشد.
هفتم: سبيل الله، يعني هر كاري كه مانند ساختن مسجد و مدرسه و نشر كتب ديني و اعزام مبلغين و جهاد و دفاع و ...، نفع عمومي ديني دارد. يا مثل ساختن جاده و پل و بيمارستان و ... ، كه نفع دنيوي آن به عموم مسلمانان ميرسد، و خلاصه آنچه براي اسلام و مسلمين نفع داشته باشد به هر نحو كه باشد.
هشتم: ابن السبيل، يعني مسافري كه در سفر درمانده شده هر چند در وطن خود ثروتمند باشد. و احكام اينها در مسائل آينده گفته خواهد شد.
مسئله 2024 - با وجود فقير و مسكين و شناخت آنها بهتر بلكه احتياط مستحب است كه آنها را بر ساير مصارف مقدم بدارند.
مسئله 2025 - احتياط واجب آن است كه فقير و مسكين، بيشتر از مخارج سال خود و عيالاتش را از زكات نگيرد. و اگر مقداري پول يا جنس دارد فقط به اندازه كسري مخارج يك سالش زكات بگيرد.
مسئله 2026 - كسي كه مخارج سالش را داشته، اگر مقداري از آن را مصرف كند و بعد شك كند كه آنچه باقي مانده به اندازه مخارج سال او هست يا نه، نميتواند زكات بگيرد.
مسئله 2027 - همانطور كه قبلاً ذكر شد صنعتگر، يا مالك، يا تاجري كه درآمد او از مخارج سالش كمتر است ميتواند براي كسري مخارجش زكات بگيرد، و لازم نيست ابزار كار، يا ملك، يا سرمايه متعارف خود را به مصرف مخارج برساند.
مسئله 2028 - فقيري كه خرج سال خود و عيالاتش را ندارد، اگر خانهاي دارد كه ملك اوست و در آن نشسته، يا وسيله سواري دارد، چنانچه بدون اينها نتواند زندگي كند، اگر چه براي حفظ آبرويش باشد، ميتواند زكات بگيرد. و همچنين است اثاث خانه و ظرف و لباس تابستاني و زمستاني و چيزهايي كه به آنها احتياج دارد. و فقيري كه اينها را ندارد، اگر به اينها احتياج داشته باشد ميتواند از زكات، خريداري نمايد.
مسئله 2029 - فقيري كه ياد گرفتن صنعت براي او مشكل نيست، بنابر احتياط واجب بايد ياد بگيرد و با گرفتن زكات زندگي نكند. ولي تا وقتي مشغول ياد گرفتن است ميتواند زكات بگيرد.
مسئله 2030 - به كسي كه قبلا فقير بوده و ميگويد فقيرم، اگر چه انسان از گفته او اطمينان پيدا نكند ميشود زكات داد.
مسئله 2031 - كسي كه ميگويد فقيرم و قبلا فقير نبوده، يا معلوم نيست فقير بوده يا نه،اگر از ظاهر حالش اطمينان پيدا شود كه فقير است ميشود به او زكات داد.
مسئله 2032 - كسي كه بايد زكات بدهد، اگر از فقيري طلبكار باشد ميتواند طلبي را كه از او دارد، بابت زكات حساب كند به شرط اينكه قرضي را كه گرفته در معصيت صرف نكرده باشد.
مسئله 2033 - اگر فقير بميرد و مال او به اندازه قرضش نباشد انسان ميتواند باقيمانده طلبي را كه از او دارد بابت زكات حساب كند. و اگر مالش به اندازه قرضش باشد ولي ورثه، قرض او را نميدهند، يا به جهت ديگر انسان نتواند طلب خود را بگيرد در اين صورت نيز انسان ميتواند طلبي را كه دارد بابت زكات حساب كند هر چند احتياط در ترك است.
مسئله 2034 - چيزي را كه انسان بابت زكات به فقير ميدهد لازم نيست به او بگويد كه زكات است. بلكه اگر فقير خجالت بكشد بهتر است به طوري كه دروغ نشود به صورت پيشكش بدهد. ولي بايد قصد زكات نمايد.
مسئله 2035 - اگر به خيال اينكه كسي فقير است به او زكات بدهد، بعد بفهمد فقير نبوده، يا از روي ندانستن مسئله به كسي كه ميداند فقير نيست زكات بدهد، چنانچه چيزي را كه به او داده باقي باشد بايد از او بگيرد و به مستحق بدهد، و اگر از بين رفته باشد، اگر گيرنده خودش را مستحق نميدانسته و ميدانسته يا احتمال ميداده كه آنچه به او ميدهند زكات است دهنده ميتواند عوض آن را از او بگيرد و به مستحق بدهد چنانكه مي تواند گذشت نموده از مال خودش زكات را بدهد. ولي اگر گيرنده به عنوان ديگري غير عنوان زكات گرفته مثلاًفكر كرده هديه است و دهنده هم تصريح به زكوة نكرده است نميتواند چيزي از او بگيرد و بايد از مال خودش زكات را به مستحق بدهد.
مسئله 2036 - كسي كه بدهكار است و نميتواند بدهي خود را بدهد، اگر چه مخارج سال خود را داشته باشد ميتواند براي دادن قرض خود زكات بگيرد. ولي بايد مالي را كه قرض كرده در معصيت خرج نكرده باشد، يا اگر در معصيت خرج كرده از آن معصيت توبه كرده باشد، كه در اين صورت از سهم فقرا ميشود به او داد و در اين صورت اگر مخارج سال خود را داشته باشد بنابر احتياط، قرض خود را از موجودي بدهد و براي مخارج، زكات بگيرد.
مسئله 2037 - اگر به كسي كه بدهكار است و نميتواند بدهي خود را بدهد زكات بدهد، بعد بفهمد قرض را در معصيت مصرف كرده، اگر به قصد اداء قرضش زكات را به او داده نميتواند آن را بابت زكات حساب كند، و اگر براي اينكه فقير بوده به او داده است لازم نيست دو باره زكات را بدهد مگر اينكه فقير، متجاهر به فسق باشد كه در اين صورت از نظر فقر هم استحقاق زكات را ندارد .
مسئله 2038 - مسافري كه خرجي او تمام شده يا اموالش به سرقت رفته ، يا مركبش از كار افتاده،چنانچه سفر او سفر معصيت نباشد و نتواند با قرض كردن، يا فروختن چيزي خود را به مقصد برساند، اگر چه در وطن خود فقير نباشد ميتواند زكات بگيرد. ولي اگر بتواند در جاي ديگر با قرض كردن، يا فروختن چيزي مخارج سفر خود را فراهم كند، فقط به مقداري كه به آنجا برسد ميتواند زكات بگيرد.
مسئله 2039 - مسافري كه در سفر، درمانده شده وزكات گرفته، بعد از آنكه به وطنش رسيد، اگر چيزي از زكات زياد آمده باشد، بنابر احتياط واجب بايد آن را به حاكم شرع بدهد و بگويد آن چيز، زكات است.
