صفحه نخست / تالیفات / فقهی / توضیح المسائل

مواردي كه انسان مي‏تواند معامله را بهم بزند


مسئله 2282 - حق به هم زدن معامله را خيار مي‏گويند، و خريدار يا فروشنده در موارد ذيل مي‏توانند معامله را بهم بزنند:
اول: آنكه از مجلس معامله متفرق نشده باشند. و اين خيار را خيار مجلس مي‏گويند.
دوم: آنكه يكي از دو طرف مغبون شده (خيار غبن)، كه مغبون مي‏تواند اصل معامله را به هم بزند، يا به همان قيمت كه معامله شده راضي شود، و نمي‏تواند طرف ديگر را مجبور به دادن تفاوت قيمت كند ولي با رضايت طرفين مانعي ندارد.
سوم: در معامله قرارداد كنند كه تا مدت معيني هر دو يا يكي از آنان بتوانند معامله را به هم بزنند (خيار شرط.)
چهارم: فروشنده، يا خريدار، مال خود را بهتر از آنچه هست نشان دهد و طوري كه ارزشمنتر جلوه كند (خيار تدليس.)
پنجم: فروشنده يا خريدار شرط كند كه كاري انجام دهد، يا شرط كند مالي را كه مي‏دهد طور مخصوصي باشد، و به آن شرط عمل نكند، كه در اين صورت ديگري مي‏تواند معامله را بهم بزند (خيار تخلف شرط).
ششم: در جنس يا عوض آن عيبي باشد (خيار عيب)
هفتم: معلوم شود مقداري از جنسي را كه فروخته‏اند، مال ديگري است، كه اگر صاحب آن به معامله راضي نشود، خريدار مي‏تواند اصل معامله را به هم بزند، يا پول آن مقدار را از فروشنده پس بگيرد. و نيز اگر معلوم شود مقداري از ثمن را كه خريدار عوض قرار داده، مال ديگري است و صاحب آن راضي نشود، فروشنده مي‏تواند اصل معامله را بهم بزند، يا عوض آن مقدار را از خريدار بگيرد (خيار تبعض صفقه يا تجزيه معامله).
هشتم: فروشنده خصوصيات جنس معيني را كه مشتري نديده به او بگويد، بعد معلوم شود طوري كه گفته، نبوده است، كه در اين صورت مشتري مي‏تواند معامله را بهم بزند. و نيز اگر مشتري خصوصيات عوض معيني را كه مي‏دهد بگويد، بعد معلوم شود طوري كه گفته، نبوده است فروشنده مي‏تواند معامله را به هم بزند (خيار رؤيت.)
نهم: مشتري پول جنسي را كه نقد خريده تا سه روز ندهد و فروشنده هم جنس را تحويل ندهد، كه اگر مشتري شرط نكرده باشد كه دادن پول را تأخير بيندازد، و شرط تأخير جنس هم نشده باشد فروشنده مي‏تواند معامله را به هم بزند. و اگر جنسي را كه خريده مثل بعضي از ميوه‏ها باشد كه اگر يك روز بماند ضايع مي‏شود، چنانچه تا شب، پول آن را ندهد و شرط نكرده باشد كه دادن پول را تأخير بيندازد، و شرط تأخير جنس هم نشده باشد، فروشنده مي‏تواند معامله را بهم بزند (خيار تأخير).
دهم: در معامله حيوان خريدار تا سه روز مي‏تواند معامله را بهم بزند (خيار حيوان)
يازدهم: فروشنده نتواند جنسي را كه فروخته تحويل دهد، مثلا اسبي را كه فروخته فرار نمايد، كه در اين صورت مشتري مي‏تواند معامله را بهم بزند (خيار تعذر تسليم).

مسئله 2283 - اگر خريدار قيمت جنس را نداند، يا در موقع معامله غفلت كند و جنس را گرانتر از قيمت معمول آن بخرد، چنانچه به قدري گران خريده كه مردم به آن اهميت مي‏دهند، مي‏تواند معامله را بهم بزند. و نيز اگر فروشنده قيمت جنس را نداند يا موقع معامله غفلت كند و جنس را ارزانتر از قيمت آن بفروشد، به مقداري كه معمولا اهميت بدهند و او را مغبون بدانند، مي‏تواند معامله را بهم بزند.

مسئله 2284 - در معامله بيع شرط، كه مثلا خانه گرانقيمتي را به قيمت ارزان مي‏فروشند و قرار مي‏گذارند كه اگر فروشنده سر مدت پول را بدهد بتواند معامله را بهم بزند، در صورتي كه خريدار و فروشنده قصد جدي خريد و فروش داشته باشند، معامله صحيح است.

مسئله 2285 - در معامله بيع شرط اگر چه فروشنده اطمينان داشته باشد كه هرگاه سر مدت پول را ندهد، باز هم خريدار ملك را از او دريغ ندارد معامله صحيح است، ولي اگر سر مدت پول را ندهد، حق ندارد ملك را از خريدار مطالبه كند، و اگر سر مدت ندهد و خريدار بميرد، نمي‏تواند ملك را از ورثه او مطالبه نمايد.

مسئله 2286 - اگر چاي اعلا را با چاي پست، مخلوط كند و به اسم چاي اعلا بفروشد و مشتري نمي‏دانسته، مي‏تواند معامله را بهم بزند.

مسئله 2287 - اگر خريدار بفهمد مالي را كه خريده عيبي دارد، مثلا ماشيني را بخرد و بعد بفهمد اجزاء شكسته آن را بجاي سالم به او داده‏اند يا حيواني را بخرد و بفهمد كه يك چشم آن كور است، چنانچه آن عيب پيش از معامله در مال بوده و او نمي‏دانسته، مي‏تواند معامله را بهم بزند، و اگر در آن تصرف نموده - تصرفي كه موجب تغيير مال شده مثلا ماشين را رنگ ديگري زده يا پارچه را بريده - مي‏تواند فرق قيمت سالم و معيوب آن را معين كند و به نسبت تفاوت قيمت سالم و معيوب از پولي كه به فروشنده داده پس بگيرد. مثلا مالي را كه به چهار تومان خريده، اگر بفهمد معيوب است، در صورتي كه قيمت سالم آن هشت تومان و قيمت معيوب آن شش تومان باشد، چون فرق قيمت سالم و معيوب يك چهارم مي‏باشد مي‏تواند يك چهارم پولي را كه داده، يعني يك تومان، از فروشنده بگيرد.

مسئله 2288 - اگر فروشنده بفهمد در عوضي كه گرفته عيبي هست پس اگر معامله به عوض كلي بوده، مي‏تواند آن را پس دهد و عوض سالم را مطالبه نمايد، و اگر به عوض مشخص بوده پس چنانچه آن عيب پيش از معامله در عوض بوده و او نمي‏دانسته، مي‏تواند معامله را به هم بزند، و اگر در آن تصرف نموده - تصرفي كه در بالا گفته شد - مي‏تواند تفاوت قيمت سالم و معيوب را به دستوري كه در مسئله پيش گفته شد بگيرد.

مسئله 2289 - اگر بعد از معامله و پيش از تحويل دادن مال عيبي در آن پيدا شود، خريدار مي‏تواند معامله را به هم بزند. و نيز اگر در عوض مال بعد از معامله و پيش از تحويل دادن عيبي پيدا شود فروشنده مي‏تواند معامله را بهم بزند، ولي اگر بخواهند تفاوت قيمت بگيرند اشكال دارد. مگر اينكه هر دو راضي شوند.

مسئله 2290 - خيار عيب فوري نيست هر چند احوط اين است كه پس از فهميدن عيب اگر مي‏خواهد معامله را بهم بزند تأخير نيندازد.

مسئله 2291 - هرگاه بعد از خريدن جنس، عيب آن را بفهمد، اگر چه فروشنده حاضر نباشد، مي‏تواند معامله را از پيش خود فسخ كرده بهم بزند.

مسئله 2292 - در سه صورت اگر خريدار بفهمد مال عيبي دارد نمي‏تواند معامله را بهم بزند، يا تفاوت قيمت بگيرد. اول: آنكه موقع خريدن، عيب مال را بداند.
دوم: در وقت معامله هر چند عيب را نداند ولي اسقاط حق خود كرده بگويد: اگر مال عيبي داشته باشد پس نمي‏دهم، و تفاوت قيمت هم نمي‏گيرم.
سوم: فروشنده در وقت معامله بگويد: اين مال را با هر عيبي كه دارد مي‏فروشم. ولي اگر عيبي را معين كند و بگويد مال را با اين عيب مي‏فروشم و معلوم شود عيب ديگري هم دارد، خريدار مي‏تواند براي عيبي كه فروشنده معين نكرده مال را پس دهد، يا اگر تصرف كرده (تصرفي كه گفته شد) تفاوت قيمت بگيرد.

مسئله 2293 - در دو صورت اگر خريدار بفهمد مال عيبي دارد، نمي‏تواند معامله را بهم بزند، ولي مي‏تواند تفاوت قيمت بگيرد: اول: آنكه بعد از معامله در مال تصرف كند تصرف موجب تغيير مال .
دوم: آنكه بعد از تحويل گرفتن مال، عيب ديگري در آن حادث شود. ولي اگر حيوان معيوبي را بخرد و پيش از گذشتن سه روز، بدون تفريط مشتري عيب ديگري پيدا كند اگر چه آن را تحويل گرفته باشد باز هم مي‏تواند آن را پس دهد. و نيز اگر فقط خريدار تا مدتي حق بهم زدن معامله را داشته باشد و در آن مدت در مال عيب ديگري حادث شود، اگر چه آن را تحويل گرفته باشد، مي‏تواند معامله را بهم بزند.

مسئله 2294 - اگر انسان مالي داشته باشد كه خودش آن را نديده، و ديگري خصوصيات آن را براي او گفته باشد، چنانچه او همان خصوصيات را به مشتري بگويد و آن را بفروشد و بعد از فروش بفهمد كه بهتر از آن بوده، مي‏تواند معامله را بهم بزند.

مسئله 2295 - اگر جنس معيوبي را بفروشد و پيش از اينكه مشتري متوجه شود عيب آن خود بخود برطرف شود باز هم حق فسخ يا تفاوت قيمت هست گرچه احتياط در مصالحه است.

مسئله 2296 - در خصوص عيب‏هاي جنون و جذام و برص حق خيار در خريد و فروش تا يك سال ادامه دارد.





فرم دریافت نظرات

جهت استفتاء با شماره تلفن 02537740913 یک ساعت به ظهر یا مغرب به افق تهران تماس حاصل فرمایید.

istifta atsign ayat-gerami.ir |  info atsign ayat-gerami.ir | ارتباط با ما