احكام وديعه (امانت)

مسئله 2539 - اگر انسان مال خود را به كسي بدهد و بگويد نزد تو امانت باشد، و او هم قبول كند، يا بدون اينكه حرفي بزنند صاحب مال بفهماند كه مال را براي نگهداري به او مي‏دهد، و او هم به قصد نگهداري بگيرد بايد به احكام وديعه و امانت داري كه بعدا گفته مي‏شود عمل نمايد.

مسئله 2540 - امانت‏دار و كسي كه مال را امانت مي‏گذارد، بايد هر دو بالغ و عاقل باشند. پس اگر انسان مالي را پيش بچه يا ديوانه امانت بگذارد، يا ديوانه و بچه، مالي را پيش كسي امانت بگذارند صحيح نيست.

مسئله 2541 - اگر از بچه يا ديوانه چيزي را به طور امانت قبول كند، بايد آن را به صاحبش بدهد، و اگر آن چيز مال خود بچه يا ديوانه است بايد به ولي او برساند، و چنانچه مال تلف شود بايد عوض آن را بدهد، ولي اگر براي اينكه مال از بين نرود آن را از بچه يا ديوانه گرفته، چنانچه در نگهداري آن كوتاهي نكرده باشد ضامن نيست.

مسئله 2542 - كسي كه نمي‏تواند امانت را نگهداري نمايد، بنابر احتياط واجب بايد قبول نكند، ولي اگر صاحب مال در نگهداري آن عاجزتر باشد و كسي هم كه بهتر حفظ كند نباشد اين احتياط واجب نيست.

مسئله 2543 - اگر انسان به صاحب مال بفهماند كه براي نگهداري مال او حاضر نيست، چنانچه او مال را بگذارد و برود و اين شخص مال را برندارد و آن مال تلف شود، كسي كه امانت را قبول نكرده ضامن نيست، ولي احتياط مستحب آن است كه اگر ممكن باشد آن را نگهداري نمايد، و اگر صاحب مال، تمكن از حفظ آن ندارد، يا اينكه غائب است و اطلاع از وضع مال ندارد و مال هم معتنابه و نيز در معرض تلف باشد در صورت امكان احتياط واجب آن است كه آن را حفظ كند.

مسئله 2544 - كسي كه چيزي را امانت مي‏گذارد، هر وقت بخواهد مي‏تواند آن را پس بگيرد و كسي هم كه امانت را قبول مي‏كند، هر وقت بخواهد مي‏تواند آن را به صاحبش برگرداند.

مسئله 2545 - اگر انسان از نگهداري امانت منصرف شود و وديعه را به هم بزند بايد در صورت امكان هر چه زودتر مال را به صاحب آن يا وكيل يا ولي صاحبش برساند، يا به آنان خبر دهد كه به نگهداري حاضر نيست، و اگر بدون عذر مال را به آنان نرساند و خبر هم ندهد، چنانچه مال تلف شود، بايد عوض آن را بدهد.

مسئله 2546 - كسي كه امانت را قبول مي‏كند، اگر براي آن، جاي مناسبي ندارد، بايد جاي مناسب تهيه نمايد و طوري آن را نگهداري كند كه مردم نگويند در امانت خيانت كرده و در نگهداري آن كوتاهي نموده است، و اگر در جائي كه مناسب نيست بگذارد و تلف شود بايد عوض آن را بدهد.

مسئله 2547 - كسي كه امانت را قبول مي‏كند، اگر در نگهداري آن كوتاهي نكند و تعدي، يعني زياده روي، هم ننمايد و اتفاقا آن مال تلف شود، ضامن نيست. ولي اگر به اختيار خودش آن را در جائي بگذارد كه ايمن از دستبرد و تعدي ستمگران يا دزدان نباشد، چنانچه تلف شود بايد عوض آن را به صاحبش بدهد مگر آنكه جائي محفوظتر از آن نداشته باشد و نتواند مال را به صاحبش يا به كسي كه بهتر حفظ كند برساند، كه در اين صورت ضامن نيست.

مسئله 2548 - اگر صاحب مال براي نگهداري مال خود جائي را معين كند و به كسي كه امانت را قبول كرده بگويد كه بايد مال را در اينجا حفظ كني و اگر احتمال هم بدهي كه از بين برود، نبايد آن را به جاي ديگر ببري، چنانچه امانت‏دار احتمال دهد كه در آنجا از بين برود و بداندچون آنجا در نظر صاحب مال براي حفظ بهتر بوده گفته است كه نبايد از آنجا بيرون ببري، بايد آن را به جاي ديگر ببرد، و اگر د رآنجا ببرد و تلف شود ضامن نيست. ولي اگر نداند به چه جهت گفته كه به جاي ديگر نبر، چنانچه به جاي ديگر ببرد و تلف شود اقوي آن است كه بايد عوض آنرا بدهد.

مسئله 2549 - اگر صاحب مال براي نگهداري مال خود، جائي را معين كند ولي به كسي كه امانت را قبول كرده نگويد كه آن را به جاي ديگر نبر، چنانچه امانت‏دار احتمال دهد كه در آنجا از بين مي‏رود بايد آن را به جاي ديگري كه مال در آنجا محفوظتر است ببرد، و چنانچه مال در جاي اول تلف شود ضامن است، ولي اگر صاحب مال هم احتمال تلف شدن مال را در جاي اول بدهد در اين صورت لازم نيست از آنجا ببرد.

مسئله 2550 - اگر صاحب مال ديوانه شود كسي كه امانت را قبول كرده بايد فورا امانت را به ولي او برساند و يا به ولي او خبر دهد، و اگر بدون عذر شرعي مال را به ولي او ندهد و از خبردادن هم كوتاهي كند و مال تلف شود، بايد عوض آن را بدهد.

مسئله 2551 - اگر صاحب مال بميرد، امانت دار بايد مال را به وارث او برساند، يا به وارث او خبر دهد، و چنانچه مال را به وارث او ندهد و از خبر دادن هم كوتاهي كند و مال تلف شود ضامن است، ولي اگر براي آنكه مي‏خواهد بفهمد كسي كه مي‏گويد من وارث يا وصي ميتم راست مي‏گويد يا نه، يا ميت وارث ديگري دارد يا نه، مال را ندهد و خبر هم ندهد ولي د رحفظ آن كوتاهي نكند و مال تلف شود ضامن نيست.

مسئله 2552 - اگر صاحب مال بميرد و چند وارث داشته باشد، كسي كه امانت را قبول كرده بايد مال را به همه ورثه بدهد، يا به كسي بدهد كه همه آنان گرفتن مال را به او واگذار كرده‏اند، و اگر وصي داشته باشد بايد تا مقدار ثلث به وصي هم مراجعه شود.و اگر بودن اجازه ديگران تمام مال را به يكي از ورثه بدهد ضامن سهم ديگران است.

مسئله 2553 - اگر كسي كه امانت را قبول كرده بميرد، يا ديوانه شود، وارث يا ولي او بايد هر چه زودتر به صاحب مال اطلاع دهد، يا امانت را به او برساند.

مسئله 2554 - اگر امانت دار نشانه‏هاي مرگ را در خود ببيند چنانچه ممكن است، بايد امانت را به صاحب آن يا وكيل او برساند، و اگر ممكن نيست بايد آن را به حاكم شرع بدهد، و چنانچه به حاكم شرع دسترسي ندارد، در صورتي كه وارث او امين است و از امانت اطلاع دارد، لازم نيست وصيت كند، وگرنه بايد وصيت كند و شاهد بگيرد و به وصي و شاهد، اسم صاحب مال و خصوصيات مال و محل آن را طوري بگويد كه بتواند آن را به صاحبش برساند.

مسئله 2555 - اگر امانت دار نشانه‏هاي مرگ را در خود ببيند و به وظيفه‏اي كه در مسئله پيش گفته شد عمدا عمل نكند، چنانچه آن امانت از بين برود و اتفاقا او خوب شود بنابر احتياط واجب بايد عوضش را بدهد، اگر چه در نگهداري آن كوتاهي نكرده باشد حتي اگر بعد از مدتي پشيمان شود و وصيت كند. باز هم خائن در امانت حساب مي‏شود و اگر امانت از بين برود بنابراحتياط واجب ضامن است.