مسئله 2899 - چنانكه گفته شد از حيوانات دريايي، فقط ماهي فلسدار حلال است هر چند كم و يا به واسطه عوارضي فلس آن ريخته باشد، ولي بدانيم كه فلس داشته است. چنانچه بعضي از اقسام آن فقط در كنار گوششان قدري فلس نمايان است.
مسئله 2900 - تخم ماهي حلال، حلال و تخم ماهي حرام، حرام است.
مسئله 2901 - از چهارپايان اهلي، گوشت شتر و گاو و گوسفند حلال و گوشت اسب و قاطر و الاغ كراهت دارد. و از حيوانات بياباني و وحشي، گوشت آهو و گوزن و گاو وحشي و قوچ و بز كوهي و گوره خر حلال است.
مسئله 2902 - حيوان اهلي حلال، از سه راه حرام گوشت ميشود:
اوّل: اينكه جلاّل باشد، يعني خوراك آن بر حسب عادت منحصر به مدفوع انسان باشد، كه در اين صورت گوشت و شير آن حرام و بنابر احتياط واجب بول و فضله و عرق آن نجس ميشود.
دوّم: اينكه انسان با حيوان نزديكي كند و عمل جنسي انجام دهد. در اين صورت گوشت و شير آن بلكه بنابر احتياط نسل آن نيز حرام ميشود، و نيز بنابر احتياط واجب بول و فضله آن نجس است.
سوّم: برّه و بزغاله و گوسالهاي كه از شير خوك بخورد تا نموّ كند و استخوانش محكم شود گوشت و شير و نسلش حرام ميشود، و بنابر احتياط واجب بول و فضله آن نيز نجس است، ولي اگر از شير انسان بخورند تا بزرگ شوند گوشت و شيرشان حرام نميشود بلكه كراهت دارد.
مسئله 2903 - حيوان جلاّل را اگر بخواهند حلال شود بايد آن را استبراء كنند، يعني تا مدّتي آن را از خوردن نجاست باز دارند و به آن غذاي پاك بدهند، به نحوي كه ديگر نگويند جلاّل است، و بنابر احتياط واجب شتر را چهل روز، و گاو را سي روز و بهتر است چهل روز، و گوسفند را ده روز و بهتر است چهارده روز، و مرغابي را پنج روز و بهتر است هفت روز، و مرغ خانگي را سه روز، و ماهي را يك شبانه روز استبراء كنند.
مسئله 2904 - حيوان چهارپايي را كه انسان با آن نزديكي كرده اگر معمولا از گوشت و شير آن استفاده ميشود، مانند شتر و گاو و گوسفند، بايد آن را بدون تأخير بكشند و گوشت آن را بسوزانند، و كسي كه اين عمل زشت را انجام داده بايد پول آن را به صاحبش بدهد، و اگر معمولا از آن استفاده سواري ميشود مانند اسب و قاطر و الاغ بايد آن را به شهر ديگر ببرند و در آنجا بفروش برسانند، و كسي كه عمل را انجام داده خسارت آن را بپردازد، و اگر اين حيوان بين حيوانات ديگر مخلوط و مشتبه شده، بايد به وسيله قرعه آن را معيّن كنند. و اگر حيوان، نه براي سواري و نه از گوشت و شير آن استفاده ميشود مانند سگ و خرس و... گرچه عمل حرام و تعزير دارد ليكن حكم بالا را ندارد.
مسئله 2905 - گوشت و شير حيوان نجس، مانند سگ و خوك، حرام است، و همچنين گوشت و شير حيوانات درنده كه معمولا نيش و چنگال دارند مانند شير و پلنگ و يوزپلنگ و گرگ و كفتار و شغال و روباه و گربه، و همچنين است حيواناتي كه به عنوان حيوان مسخ شده شمرده شدهاند مانند فيل و خرس و بوزينه و خرگوش، و همچنين است خوردن حشرات مانند موش و سوسمار و مار و مارمولك و عقرب و سوسك و زنبور و مور و مگس و پشه و شب پره و انواع كرمها.
مسئله 2906 - گوشت پرندگاني كه داراي چنگال هستند و درّنده ميباشند حرام است، مانند باز و عقاب و كركس و شاهين و امثال اينها، و همچنين است بنا بر احتياط واجب انواع كلاغ، ولي گوشت پرندگاني مانند انواع كبوتر و قمري و كبك و تيهو و قطا و مرغهاي خانگي و انواع گنجشگ و بلبل و سار و چكاوك و امثال اينها حلال است، و گوشت پرستو حلال ولي كشتن آن مكروه است، و در هدهد احوط وجوبي اجتناب است.
مسئله 2907 - در برخي نقاط برخي از انواع ملخ را ميخورند، اگر از اجزاء نفرتانگيز و حرام آن مثل فضله و خون پرهيز شود از نظر شرعي حرام نميباشد. اگر ملخ را با دست يا به وسيله ديگري زنده بگيرند، بعد از جان دادن خوردن آن حلال است، و لازم نيست كسي كه آن را ميگيرد مسلمان باشد و در موقع گرفتن، نام خدا را ببرد، ولي اگر ملخ مردهاي در دست كافر باشد و معلوم نباشد كه آن را زنده گرفته يا نه، اگر چه بگويد زنده گرفتهام حلال نيست، مگر اينكه يقين حاصل شود يا دو شاهد عادل شهادت دهند كه راست ميگويد.
مسئله 2908 - خوردن ملخي كه بال در نياورده و نميتواند پرواز كند حرام است.
مسئله 2909 - معمولا پرندگان حلال گوشت از حرام گوشت به دو راه شناخته ميشوند:
اوّل: اينكه هنگام پرواز، بال زدن آنها بيشتر از صاف نگه داشتن بال باشد. پس پرندهاي كه بيشتر بال را صاف نگه ميدارد حرام است.
دوّم: آنچه سنگدان يا چينهدان يا انگشت جدائي مانند شست انسان دارد حلال و آنچه اينها را ندارد حرام است.
مسئله 2910 - تخم مرغهاي حلال، حلال و تخم مرغهاي حرام، حرام است، و اگر مشتبه باشد تخمهائي كه دو طرف آن مساوي است حرام است و تخمهائي كه يك طرف آن باريكتر است حلال است.
مسئله 2911 - اگر چيزي را كه روح دارد از حيوان زنده جدا نمايند، مثلا دنبه يا مقداري گوشت از گوسفند زنده ببرند، نجس و حرام ميباشد.
مسئله 2912 - پانزده چيز از حيوانات حلال گوشت حرام است: 1- خون. 2- فضله 3- نري. 4- فرج.5- بچّهدان. 6- هرگونه غدّه كه آن را دشول ميگويند و معمولا باندازه يك فندق ميباشد. 7- تخم كه آن را دنبلان ميگويند. 8- مهره مغز كه دانهاي خاكستري رنگ در وسط مغز سر است و به اندازه نخود ميباشد. 9- مغز حرام كه در ميان تيره پشت است. 10- پي كه در دو طرف گردن و تيره پشت است. 11- زهره دان. 12- سپرز (طحال). 13- بول دان(مثانه). 14- عدسي و سياهي چشم. 15- عصبي كه در ميان سم است و به آن ذات الاشاجع ميگويند، ولي حكم به حرمت در بعضي از اينها از باب احتياط واجب است، چنانكه همه اينها هم در همه حيوانات وجود ندارد خصوصا پرندگان. و بنا بر احتياط مستحبّ از دو گوش قلب هم اجتناب شود. چنانكه خوردن قلوهها هم كراهت دارد.
مسئله 2913 - در ماهي و ملخ فقط فضله و خون بنا بر احتياط واجب حرام است.
مسئله 2914 - خوردن چيزهاي نجس، و همچنين خوردن هر چيز پليد كه طبيعت انسان از آن متنفّر است مثل فضولات حيوانات و آب بيني بيرون آمده از بيني و خلط سينه بيرون آمده از دهان، و امثال اينها هر چند كه پاك باشد حرام است ولي اگر پاك باشد و مقداري از آن به طوري با چيز حلال مخلوط شود كه در نظر مردم نابود حساب شود، خوردن آن اشكال ندارد.
مسئله 2915 - خوردن خاك و گل حرام است ولي خوردن كمي از تربت حضرت سيّدالشّهداء "عليه السّلام" (حتّي اگر باندازه يك نخود متوسّط) براي شفاء، و خوردن گل داغستان و گل ارمني براي معالجه اگر علاج منحصر به خوردن اينها باشد اشكال ندارد.
مسئله 2916 - اگر يقين ندارد كه خاك معيّني، تربت قبر سيّدالشّهداء عليه السّلام باشد، بهتر است در مقداري آب حل كند بطوري كه مستهلك در آب شود و به قصد شفاء بخورد.
مسئله 2917 - خوردن چيزي كه براي انسان ضرر مهمّي دارد حرام است و همينطور استعمال دخانيات باندازاي كه موجب ضرر حتمي مهمّي چون بيماريهاي خطرناك ريوي و غيره شود حرام ميباشد.
مسئله 2918 - به حسب روايات متعدّد در باقيمانده آبي كه مؤمن كامل - كه قابليّت تبرّك به او هست- خورده است شفاء قرار داده شده است. چنانكه از قديم هم متديّنين به نيم خورده آب بزرگان دين تبرّك ميجستهاند. و همچنين در آب زمزم شفاء نهاده شده است. و همينطور در خوردن از آب باران نيز تأكيد شده و در روايتي از حضرت امير عليه السّلام آمده كه بدن را پاك و براي رفع بيماريها مفيد است. ولي از خوردن تگرگ نهي شده است يعني كراهت دارد. در روايتي دستور داده شده كه آب باران را پيش از آنكه به زمين بخورد در ظرف تميزي بريزند و 70 مرتبه سوره حمد و توحيد و معوذتين بر آن بخوانند و بامداد و شبانگاه از آن بخورند. بديهي است منظور اين نيست كه همه امراض و در همه حالات به وسيله اينها خوب ميشود و نيازي به طبيب هم نيست بلكه مثل بسياري چيزهاي - البتّه مهمّتر- ميتوانند مفيد بوده و موجب رفع كسالت شوند.
مسئله 2919 - در روايات متعدّدي بر استفاده از آب فرات تأكيد شده است، و در يك روايت از امام صادق عليه السّلام است كه فرمود: اگر بين ما و فرات تا چند ميل - هر ميل قدري بيش از يك و نيم كيلومتر- هم فاصله بود آب فرات ميآورديم و به آن تبرّك ميجستيم.
مسئله 2920 - آشاميدن شراب، حرام و در بعضي از اخبار بزرگترين گناه شمرده شده است. و اگر كسي آن را حلال بداند در صورتي كه ملتفت باشد كه لازمه حلال دانستن آن تكذيب خدا و پيغمبر ميباشد كافر است.
از حضرت امام جعفر صادق "عليه السّلام" روايت شده است كه فرمودند: شراب ريشه بديها و منشاء گناهان است، و كسي كه شراب ميخورد، عقل خود را از دست ميدهد ، و در آن موقع خدا را نميشناسد، و از هيچ گناهي باك ندارد، و هيچ حرمتي را نگه نميدارد، و احترام حتّي خويشان نزديك را رعايت نميكند، و از زشتيهاي آشكار رو نميگرداند، و روح ايمان و خداشناسي از بدن او بيرون ميرود و روح خباثت كه از رحمت خدا دور است در او ميماند، و خدا و فرشتگان و پيغمبران و مؤمنين او را لعنت ميكنند، و تا چهل روز نماز او قبول نميشود، و روز قيامت رو سياه است.
مسئله 2921 - اگر در اثر گرسنگي يا تشنگي جان مسلماني در خطر باشد، بر همه واجب است به كمك او شتافته او را از خطر برهانند.
