حكم مواردي كه ديه تعيين نشده است‏

مسئله 3141 - آنچه در مسائل گذشته گفته شد قسمتي از ديه‏هايي است كه از طرف شرع مقدّس اسلام تعيين شده، و هر كس بخواهد بر همه قسمتها اطّلاع يابد، بايد به كتابهاي مفصّل فقهي مراجعه كند. و اگر در مواردي از طرف شرع مقدّس به طور خاصّ چيزي نرسيده بايد ارش، يعني تفاوت قيمت را بدهند، بدين نحو كه شخصي را كه جراحت بر او وارد شده فرض كنند كه اگر برده و قابل فروش بود، تفاوت قيمت سالم و قيمت معيوب او به چه نسبت بود، و به همين نسبت از ديه كامل انسان بپردازند. مثلا اگر سالم او صد هزار تومان، و معيوب و مجروح او هشتاد هزار تومان ارزش داشت، بايد يك پنجم ديه كامل را كه دويست مثقال شرعي طلا يا دو هزار درهم نقره است بدهند. و اگر به علّت فاصله با دوران برده‏داري - اگر واقعا چنين باشد اين روش ممكن نباشد ضرر مادّي حاصل از جرّاحي و اصلاح نقص، و يا به نسبت تقارب بايكي از مواردي كه ديه شرعي دارد حساب كنند.