برخي مسائل متفرّقه‏

مسئله 3165 - باحتمال قوي بازي كردن با هر وسيله حتي وسائل قمار بدون بردو باخت حرام نيست ليكن احتياط واجب آنست كه با وسيله أي كه در عرف جامعه از وسائل قمار حسب ميشود بدون برد و باخت هم بازي نشود ولي اگر ديگر از الات قمار حساب نشود اشكال ندارد و اما برد و. باخت با هر وسيبله هرچند وسيله متعارف قمار نباشد حرام است ليكن حقوق گرفتن در برابر بازي براي تيم هاي ورزشي اشكال ندارد

مسئله 3166 - كسي كه سكته مغزي كرده و هيچ اميدي به زندگي او نيست؛ تا بطور كلي نمرده است جائز نيست او را بكشند و اجزاء بدنش را بديگران بدهند همانطور كه مبتلايان به سرطانهاي مهلك همين حكم را دارند. و همچنين نوزادان عقب افتاده و اينكه احياناً گفته ميشود كه اينها ديگر زندگي ندارند و يا فقط زندگي نباتي دارند حرف باطلي است و مسلماً كشتن اينها قتل نفس است و گناهي بسيار بزرگ ميباشد.

مسئله 3167 - بنابر احتياط واجب بايد از تراشيدن ريش و زدن آن با ماشين ته‏زن اجتناب شود، و آنچه طبق برخي آرا معمول شده كه قسمت چانه را مي‏گذارند و دو طرف را مي‏زنند نيز اشكال است

مسئله 3168 - خودكشي به هر نحوو تحت هر عنوان باشد حرام و از گناهان كبيره است، و از امام صادق "عليه‏السّلام" نقل شده: "هر كس عمدا خودكشي كند هميشه در آتش جهنم خواهد بود". و از امام باقر "عليه‏السّلام" روايت شده: "شخص مؤمن به هر بلائي گرفتار مي‏شود و به هر مرگي ممكن است بميرد ولي خودكشي نخواهد كرد".

مسئله 3169 - آوازي كه مخصوص مجالس لهو و عيش است و مناسب رقص مي‏باشد غنا و حرام است، و اگر نوحه و روضه و قرآن را هم با غنا بخوانند حرام است ولي در عروسي اشكال ندارد بلكه در مجالس عقد و مجالس مقدماتي عقد و عروسي هم كه نزديك عقد و عروسي انجام ميشود ظاهراً حرام نيست گرچه احتياط در ترك آنست و در موارد جائز هم نبايد موجب ايذاء ديگران شود .

مسئله 3170 - آواز خوبي كه غنا نباشد مانعي ندارد و مستحبّ است قرآن را با صداي خوب بخوانند. بخصوص با صداي محزون كه در روايت وارد شده است: "قرآن با حزن نازل شده است با حزن بخوانيد".

مسئله 3171 - آهنگهاي موسيقي هم اگر آهنگ رقص و لهو و عيش نباشد شنيدن آنها ظاهراً اشكالي ندارد، گرچه احتياط خوب است .

مسئله 3172 - رقص حرام است و دليلي بر استثناء آن در مورد خاصّي پيدا نكرديم. هر چند در خصوص زن براي شوهر و زنان ديگر احتمال تجويز است، در روايت معتبر در كتاب كافي از پيامبر اكرم "صلّي اللّه عليه و آله" آمده است كه: "شما را از رقص نهي مي‏كنم..." و اگر غنا و آهنگنهاي لهو و رقص‏آور حرام است رقص هم علي القاعده حرام مي‏باشد.

مسئله 3173 - گذاشتن دندان طلا و دنداني كه روكش طلا دارد براي زن مانعي ندارد، ولي اگر پوشش حساب شود براي مرد جايز نيست، مگر اينكه حفظ دندان بر آن متوقّف باشد هر گونه پوشش طلا براي مرد جايز نمي باشد هرچند قصد زينت و آرايش نداشته باشد انگشتر و حلقه در اصطلاح شرع پوشش حساب مي شود زنجير گردن و مانند آن هم اگر پوشش حساب شود جايز نمي باشد .

مسئله 3174 - اگر انسان از مسلماني غيبت كرده، بنابر احتياط واجب اگر ممكن است و مفسده‏اي پيدا نمي‏شود بايد از او بخواهد كه او را حلال كند، و اگر ممكن نباشد براي او از خدا طلب آمرزش و اجر كند، و خود استغفار و توبه كند و اگر غيبت يا تهمتي كه نسبت به او انجام داده سبب شكست و وهن او شده در صورت امكان بايد آن را جبران و برطرف نمايد. اميد است اين كار موجب تخفيف يا رفع عذاب شود.

مسئله 3175 - جهيزيّه‏اي را كه پدر يا مادر به دختر مي‏دهد اگر به واسطه صلح يا بخشش، ملك او نموده نمي‏تواند از او پس بگيرد، و اگر ملك او نكرده پس گرفتن آن مانعي ندارد.

مسئله 3176 - كشتن حيواني كه اذيّت مي‏رساند و مال كسي نيست اشكال ندارد. ولي كشتن و يا آزار حيوان بدون نفع خاصّ عقلائي جايز نيست و حتّي شكار به قصد تفريح فقط كه حيوانات را براي تفريح مورد هجوم مسلّحانه قرار دهند جايز نمي‏باشد و قبلا گذشت كه مسافرت به اين عنوان حرام مي‏باشد.

مسئله 3177 - اگر كسي بميرد و براي مخارج جلسات ترحيم و عزاداري خود وصيّت نكرده باشد، ورثه‏اي كه بالغ باشند مي‏توانند از سهم خودشان خرج كنند، ولي از سهم وارث صغير نمي‏شود چيزي برداشت.

مسئله 3178 - انسان نمي‏تواند بدون اذن حاكم شرع از مال كسي كه زكات يا خمس نمي‏دهد خمس يا زكات بردارد و به حاكم شرع برساند.

مسئله 3179 - هر گونه ضرر مالي به ديگران حرام و موجب ضمان مي‏باشد حتّي اگر ريشه درخت همسايه در ملك انسان بيايد مي‏تواند از او بخواهد كه از آن جلوگيري كند، و اگر نكرد خود او مي‏تواند جلوگيري نمايد، و چنانچه ضرري هم از ريشه درخت به او برسد مي‏تواند از صاحب درخت بگيرد.

مسئله 3180 - هر گونه تصرف در مال ديگران اختصاصي يا اشاعي و مشترك بدون رضايتشان جايز نمي باشد حتي ديواري كه مال دو نفر است هيچ كدام حقّ ندارند بدون اذن شريك، آن را خراب كنند، يا بسازند، يا سر تير يا پايه عمارت خود را روي آن بگذارند، يا به ديوار ميخ بكوبند، ولي كارهايي كه معلوم است شريك راضي است، مانند تكيه دادن به ديوار و لباس انداختن روي آن اشكال ندارد، امّا اگر شريك او بگويد به اين كارها راضي نيستم اگر عرفا تصرّف حساب نشود اشكال ندارد، چنانكه ظاهرا تكيه دادن به ديوار اينطور مي‏باشد وگرنه جائز نمي باشد .

مسئله 3181 - درخت ميوه‏اي كه شاخه آن از ديوار باغ بيرون آمده اگر انسان نداند كه صاحبش راضي است، گرچه در برخي روايات در باره حقّ‏المارّة آمده كه اگر افساد و يا زياده روي نشود خوردن از آن مانعي ندارد، ليكن احتياط در ترك آ ن است مگر آنكه روي زمين ريخته باشد و قرائني دالّ بر رضايت باشد. ائمه "عليهم‏السّلام" هنگام رسيدن خرما دستور مي‏دادند ديوار باغشان را سوراخ كنند كه مردم بدانند جائز است استفاده نمايند.

مسئله 3182 - سودي كه بانكها در برابر سپرده مردم تحت عنوان مضاربه و شركت و ساير عقود اسلامي مي‏دهند اگر شرائط عقود مزبور رعايت شود حلال مي‏باشد،. پولي هم كه افراد از بانك به عنوان جعاله و شركت و مانند آن مي‏گيرند، بايد به قصد اين عقود باشد و ذكر اين عقود جنبه صوري نداشته باشد.

مسئله 3183 - اگر كسي به گرفتن وام ناچار باشد و كسي حاضر به وام دادن نباشد و شرايط اداري وام بانك‏ها هم بر او تطبيق نكند مي‏تواند بطور صوري با قرار بانك موافقت كند، و در واقع اين عقد باطل است و اصل پول به عهده گيرنده هست كه بايد بپردازد و او نيّت سود دادن به بانك نكند و اگر بعدا روي ناچاري بهره يا سودي مي‏دهد مجبور است و براي او بجهت اضطراش اشكالي ندارد.

مسئله 3184 - بلاد كبيره با ساير بلاد از نظر نماز و روزه فرقي ندارند، مگر اينكه فرض شود چندين شهر بزرگ به هم وصل شوند. در اين صورت هر شهري مكان مستقلّي حساب مي‏شود البتّه ممكن است همانها هم پس از ساليان دراز و طولاني به صورت محلّ واحد درآيند.

مسئله 3185 - كساني كه مي‏خواهند چند سال در جايي بمانند اگر احتمال قوي بدهند كه بعد از آنهم آنجا بمانند پس از مدّتي برايشان حكم وطن را دارد، بلكه اگر مي‏دانند كه پس از چند سال معيّن مثلاً چهار سال از آنجا مي‏روند باز هم حكم وطن را دارد و اگر قصد ده روز هم نداشته باشند نماز و روزه آنها صحيح است گرچه احتياط در جمع است .

مسئله 3186 - حيواني كه برخلاف دستور شرع ذبح شده باشد گوشتش حرام است، و باحتياط واجب نجس ميباشد ولي اگر معلوم نباشد چگونه ذبح شده است مانند چرم هائي كه از كشورهاي غير اسلامي ميآورند پاك ميباشد و تفصيل آن در مسائل نجاسات گذشت .

مسئله 3187 - اگر خانه‏اي را به مبلغ معيّني اجاره دهند به شرط اينكه مستأجر مبلغ معيّني را به موجر وام بدهد اشكالي ندارد ولي اگر عكس كنند و اجاره را شرط در قرض كنند باطل و حرام مي‏باشد.

مسئله 3188 - هرگونه خوردني و نوشيدني و يا استعمال دود كه ضرر مهمّي براي سلامتي داشته باشد حرام مي‏باشد، ولي ضرر جزئي اشكالي ندارد.

مسئله 3189 - فروش برخي اعضاء بدن مثل كليه و غيره در صورتي جايز است كه براي فروشنده ضرر مهمّي نداشته باشد، و اين با تشخيص متخصّصين مربوطه مي‏باشد.

مسئله 3190 - در جبران خسارت نقص عضو اگر مخارج عمل جرّاحي و مانند آن از ديه تعيين شده شرعي بيشتر باشد تنها پرداخت ديه كافي نيست، بلكه اكثر الامرين بايد پرداخت شود.

مسئله 3191 - اگر زن حامله كاري كند كه بچّه‏اش سقط شود بايد ديه آن را به ساير ورثه بچّه - غير از خودش - طبق طبقات ارث بدهد، و مقدار ديه را در

مسئله 3136 توضيح داديم. و بهرحال كار حرامي كرده هر چند در روزهاي اوّليّه يعني در حالت نطفه باشد. و اگر روح پيدا كرده باشد با قتل انسان بزرگ فرقي ندارد. و اگر شوهر هم در اين سقط دخالت داشته باشد او هم از ديه ارث نمي‏برد، و اگر دكتري اين كار را بكند ديه را بايد بدهد، مگر اينكه از اوّل شرط كند كه ديه را ديگري مثلا پدر يا مادر بدهد.

مسئله 3192 - اگر زندگي زن و شوهر در شرائطي است كه اگر بچّه بياورند زندگيشان بهم مي‏خورد و در حرج واقع مي شوند بدين جهت بخواهند بچّه را سقط كنند تا روح پيدا نكرده اشكال ندارد ، البتّه ديه را بايد بپردازند.

مسئله 3193 - تعزيه خواني و همچنين شبيه سازي در عزاداري و غيره اشكالي ندارد هر چند مرد لباس زن، و برعكس، بپوشد، ولي نبايد كار حرامي چون غناي حرام و اشعار دروغ و اختلاط زن و مرد باشد.

مسئله 3194 - باحتياط واجب بايد ولي طفل پيش از بلوغش او را ختنه نمايد و اگر انجام نداد پس از بلوغ بر خود طفل واجب است.

مسئله 3195 - سر كشيدن و نگاه كردن بداخل خانه مردم و هر مكان امن ديگر كه براي زندگي خصوصي انتخاب شده است حرام است، از روزنه در، يا بالاي بام فرقي نمي‏كند.

مسئله 3196 - سرقفلي گرفتن مستأجر يك ملك در صورتي صحيح است كه يا قبل از تمام شدن مدّت اجاره به ديگري واگذارد يا هنگام عقد اجاره با مالك شرط كرده باشد كه پس از انقضاء مدّت باز هم به او اجاره دهد يا با انتخاب او مستأجر جديد معيّن شود، و در اينصورت پول را در برابر رأي موافق خود يا گذشت از شرط، بگيرد.

مسئله 3197 - مالك هم مي‏تواند سرقفلي بگيرد به اين معني كه بگويد: اين ملك را به اين مبلغ نقد و ماهيانه فلان مبلغ اجاره مي‏دهم.

مسئله 3198 - خريد و فروش اسكناس و انواع پولهاي كاغذي به كم يا زياد اشكالي ندارد و حكم ربا را ندارد، ملاك ربا هم هرگونه سود اضافي نيست. در پولهاي غير كاغذي نيز همين حكم جريان دارد، مگر طلا و نقره كه رعايت احكام صرف بايد بشود كه در گذشته ذكر شد.

مسئله 3199 - ازدواج دائم با غير مسلمان باطل است و همچنين با مسلمان ناصبي، ولي ازدواج موقّت هر چند دراز مدّت با اهل كتاب چون يهودي و مسيحي جايز است، و امّا با پيروان برخي اديان اختراعي چون بهائي و قادياني و... به هيچوجه جايز نمي‏باشد، و اگر عقد انجام شد باطل است و احتياج به طلاق ندارد. و احيانا آنها در ابتدا با تظاهر به اسلام خواستگاري مي‏كنند و پس از انجام عقد تدريجا مذهب خود را اعلام و همسر را نيز مجبور به پيروي از خود مي‏كنند، مسلمانان بايد مراقب باشند و اما ازدواج دائم زن شيعه با مرد غير شيعه اگر خوف زوال عقيده يا اضرار بدني و روحي شديد باشد جائز نمي باشد هرچند عقد صحيح است .

مسئله 3200 - جلوگيري از بچّه‏دار شدن بهر صورت و با هر وسيله اشكالي ندارد، ولي عقيم نمودن زن يا مرد، خويشتن را جايز نيست و باحتياط واجب اين حكم حتّي در زن و مردي هم كه فرزند دارند و نيازي به فرزند اضافي احساس نمي‏كنند نيز جريان دارد. و امّا بستن لوله‏هاي زن يا مرد - كه امكان بازكردن مجدّد باشد- اشكالي ندارد.

مسئله 3201 - سجده كردن بر مهرهايي كه نام پيامبر "صلّي اللّه عليه و آله" و اهل بيت "عليهم‏السّلام" بر آنها نقش بسته، در صورتي كه به اندازه لازم در سجده - كه قبلا ذكر شده است- پيشاني بر خاك برسد اشكالي ندارد، و اگر مخالفين شيعه تصوّر كنند كه اين عمل سجده به پيامبر "صلّي اللّه عليه و آله" و اهل بيت "عليهم‏السّلام" است بازهم براي نماز اشكالي ندارد، ولي براي اينكه تهمتي به شيعه نخورد لازم است اگر برخوردي در اين جهت پيش آمد آنها را روشن نمود.

مسئله 3202 ـ تماسّ بدني با نام مختصّ خداوند آيات قراني و اسامي متبرّكه ـ نام پيامبر و ائمّه (عليهم السلام) و فاطمه زهرا عليها سلام ـ بدون طهارت، و انداختن زير پا و هر جاي غير مناسب حرام ميباشد . مطبوعات و جرائد هم كه در سطح وسيعي منتشر ميشوند و يقين است كه اين گونه تماس و برخوردها پيش ميآيد، بايد از نقطه گذاري و رمز استفاده شود. گر چه در برخي روايات درباره ذكر (بسم الله) در ابتداء نامه آمده است كه: شما بنويسيد و بياطّلاعي شما از حفاظت گيرنده به شما مربوط نيست. ليكن يك نامة خصوصي با نشر وسيع كه يقين به برخوردهاي نامناسب، وجود دارد فرق ميكند.

مسئله 3203 ـ برخي احكامي كه در مسائل گذشته راجع به طلا و نقرة مسكوك رايج گفته شد در هر پول رايج هر چند پول كاغذي چون اسكناس و ..... جريان دارد مثلاً در مضاربه، و در بيع صرف و زكات هم احتياط خوب است.

مسئله 3204 ـ در حكومت و جامعه اسلامي، خارج كردن پول از گردش اقتصادي، با نياز جامعه، جائز نيست و تشخيص نياز با حاكم شرع و ولّي امر اسلامي ميباشد كه با مشاوره متخصّصين فن انجام ميدهد. گذاشتن در بانك به هر عنوان، از اين جهت اشكال ندارد.

مسئله 3205 ـ خريد اجناس غير مسلمان خصوصاً معاندان، با وجود مشابه داخلي بويژه اگر موجب تقويت كفر گردد جائز نميباشد مگر اين كه ترك معامله موجب ضرر زياد يا حرج باشد. بر توليد كنندگان داخلي نيز لازم است توليدات خود را قابل رقابت با صنايع خارجي بسازند. عرضه نمود اجناس فاسد و خراب به طور غشّ در معامله حرام است و اگر موجب وهن چهرة اسلام و مسلمين شود از گناهان بزرگ ميباشد.

مسئله 3206 ـ محدود كردن آزاديهاي افراد جامعه به جز با مجوّز شرعي جائز نميباشد و هر گونه سلطة نابجا بر مردم خلاف شرع ميباشد.

مسئله 3207 ـ غصب اموال و حقوق افراد از گناهان بزرگ است ولي اگر حفظ جان مسلماني متوقف بر تصرف در ملك ديگري ميباشد جائز ميباشد، مثل اين كه كسي در درون خانهاي در حال هلاكت بوده و ياري ميطلبد.

مسئله 3208 ـ نشستن درمجلسي كه شراب نوشيده ميشود حرام است بلكه با احتياط واجب نشستن در هر مجلس معصيت جائز نيست و اگر تشويق معصيت باشد مسلماً حرام است.

مسئله 3209 ـ اگر بدهكار با وجود امكانات، بدهي خود را نميپردازد. شخص طلبكار ميتواند تقاص نموده و بدن اطلاع بدهكار از مال او بردارد و احتياط آن است كه اين كار با اجازة حاكم شرع انجام شود.