احكام غناء و قمار

سؤال : 1 ـ تعريف شما از غنا چيست ؟

جواب : آواز مناسب با ريتم و آهنگ رقص .اين قدر متيقن مفهوم غناست ،و مازاد بر آن كه مشكوك است جايز است ،گرچه احتياط خوبست .

سؤال : 2 ـ غناى محرم از ديدگاه حضرت عالى چه نوع غنايى است ؟

جواب : هر نوع غنا حرام است با فرض صدق مفهوم غنا ،و محتوي دخالتى ندارد .غنا در قرآن و مراثى و نوحه نيز غنا است، حرام است .

سؤال : 3 ـ آيا برپايى جشن با رعايت ضوابط شرعى در مواليد معصومان (ع) ‌و اعياد مذهبى جايز است ؟

جواب : بسيار خوب و داراى ثواب بسيار است .

سؤال : ‌4 ـ آيا روز 9 ربيع الاول شرعاً ‌عيد است در صورت بودن بفرماييد چرا ؟

جواب : تاريخ معينى ثابت نيست ولى در بسيارى نقاط شيعه آن روز را روز مرگ دشمن حضرت زهراء (س) مى دانند ظاهراً باعتبار شروع امامت حضرت مهدي عليه السلام ميباشد كه انتقام خون حضرت زهرا (ع) و اجداد خود را مى گيرد .

سؤال : 5 ـ آيا رقص زن براى زن و مرد براى مرد و كف زدن مثلاً در جشنهاى عروسى جايز است ؟

جواب : ‌رقص مرد مطلقاً حرام است رقص زن براى زنها و يا براى شوهر خود احتمال جواز دارد گرچه روايت وارد شده از پيامبر (ص) اطلاق دارد و بهرحال احتياط بهتر است .

سؤال : ‌6 ـ كف زدن اگر از روى شدت فرح و سرور باشد كه در لغت عربى به آن بطر مى گويند چه حكمى دارد؟

جواب : كف زدن اشكالى ندارد .

سؤال : ‌7 ـ آيا چيزى در اسلام به نام موسيقى عرفانى وجود دارد كه شرعاً‌ جاير باشد ؟

جواب : به اين نام نداريم ليكن آهنگهايى كه مناسب رقص و لهو و لعب نباشد جايز است گرچه احتياط بهتر است.

سؤال : 8 ـ آيا از نظر اسلام عيد نوروز اعتبار دارد؟

جواب : به عنوان مسائل مكتبى همچون يادبود حوادث مهمى كه در اين روز اتفاق افتاده ،همچون غدير خم ـ بنا به نقل ـ و غيره ثواب دارد ، و همينطور به عنوان صله رحم و ديدار مؤمنين. تعطيل براى صرف تفريح هم اشكالى ندارد.

سؤال : 9 ـ به موسيقيهايى كه از غرب وارد ميشود و مرد يا زن مى خوانند و شايد بعضى از آنها طرب آور هم نباشد گوش دادن جايز است ؟

جواب : ‌هر نوع موسيقى و آهنگى كه مناسب رقص باشد جايز نيست .

سؤال : 10 ـ به موسيقى هائى كه زنان دسته جمعى مى خوانند گوش دادن جايز است ؟

جواب : ‌اگر محرك شهوت نباشد اشكالى ندارد بر زن هم جائز نيست آواز و هرگونه صحبتى كه همراه با ناز و كرشمه و تحريك باشد انجام دهد .

سؤال : 11 ـ بفرماييد موسيقيهاى سنتى مثل آهنگهايى كه در بندرها مرسوم است يا ساز و نقاره همراه با بازيهاى مردها به صورت چوب بازى چيست ؟

جواب : ‌اگر موسيقى رقص آ‎ور نباشد معلوم نيست كه حرام باشد ،ساز و نقاره هم همينطور .و اما چوب بازى كه ظاهراً ‌رقص چوب خوانده مى شود آن هم رقص محرم نيست قدر مسلّم رقص حركات خاص جلف و محر ï ك شهوانى است .نه هرگونه حركت اعضاء .

سؤال :‌ 12 ـ گوش دادن به موسيقى در صورتى كه انسان تحريك نشود و فقط براى سرگرمى باشد چه حكمى دارد ؟

جواب : ‌اگر آهنگ مناسب رقص است جايز نمى باشد هر چند براي او محرك نباشد .

سؤال :‌ 13 ـ گوش دادن به موسيقى هايى كه دختران و پسران جوان با هم خوانده اند چه حكمى دارد كه البته نمى توان مطمئن بود كه مجلس آنها لهو و لعب نبوده است ؟

جواب : آواز و موسيقى هايى كه رقص آور بوده آهنگ مناسب رقص دارد جايز نيست .نواختن و هم گوش دادن .و اما صداى زن اگر محرك شهوت باشد و يا عمداً ‌زن با عشوه و ناز حرف بزند يا بخواند براى خواننده و شنونده جايز نيست .

به مجموعه سؤالات به شرح زير پاسخ دهيد :

از آنجايى كه در منابع فقهى عناوينى از قبيل «غنا ،سماع ،لهو الحديث ، طرب ،آلات لهو و لعب و … » به كار برده شده است لذا در هنگام تحقيق بايد هر يك از اين عناوين وارده به صورت مجزى مورد بحث و مداقه قرار گيرد تا در صورت امكان محور يا  محورهاى اصلى حليت و حرمت مشخص گردد از اهم اين عناوين دو موضوع «غنا و موسيقي» است .

سؤال : 14 ـ آيا موضوع عرفى است يا حد خاص شرعى دارد ؟اگر با عرف است معيار كدام عرف است ؟ عرف عامه يا عرف مؤمنين يا موسيقى دانان و آهنگسازان يا عرف فقها و مفتيان ؟

جواب : عرفي  است بمعناى عرف عام ،قدر مسلم نواى رقص آور منظور است ،در فهم موضوع حكم ،عرف و لغت ،و احياناً فهم فقها نيز دخالت دارند علم فقه بر مجموعه مبانى خاصى استوار است كه امكان توضيح يكجا براى غير متخصصين ميسور نميباشد .

سؤال : 15ـ غنا از ديدگاه اهل لغت چگونه تعريف شده است ؟

جواب : ‌تعريفها زياد و مختلف استكه در رساله هاى غنائيه ذكر شده است ،و ميزان عرف است .

سؤال : 16 ـ غنا از ديدگاه فقها اهل بيت (ع) چگونه تبيين گرديده است؟ ملاك تعريف آن لغت ،عرف يا اجتهاد و استنباط از منابع فقهى است ؟

جواب : ملاك تعريف يك مفهوم ،عرف است و ملاك در موضوع حكم شرعى همة اينهاست يعنى از مجموعه آنچه ذكر شد موضوع بدست مى آيد .

سؤال : 17 ـ آيا مى توان از مجموع آيات و روايات تعريف خاصى ارائه كرد ؟

جواب : آرى ،به نظر ما قدر متيقن موضوع حكم شرعى ،آواز رقص آور ميباشد .

سؤال : 18 ـ شرائط تحقق غناء محرم چيست ؟

جواب :‌آنچه كه مخصوص مجالس لهو و لعب است و به تعبير ديگر رقص آور مى باشد كه معمول مردم را از حالت عادى خارج مى كند .

سؤال :‌19 ـ استفاده از صداى زن در خواندن شعرهاى طنز به صورت آواز ، به طورى كه تحريك كننده نيستند چه حكمى دارد ؟

جواب : ‌در فرض سؤال اشكال ندارد و گرچه خلاف احتياط است ليكن در معمول مردم شايد اين فرض واقعيت نداشته باشد .

سؤال :‌20 ـ آيا قرائت قرآن بانوان يا مرثيه براى زنان در مجالس زنانه ، قابل پخش مى باشد ؟ با تصوير يا بدون آن؟

جواب : اگر محرك نباشد و احتياطاً رعايت مقدار لازم حجاب شده باشد اشكال ندارد .

سؤال :21 ـ پخش صداى خواهران به صورت جمع خوانى در قالب تلاوت قرآن ،سرود ، تواشيح و اشعار در برنامه هاى راديويى و تلوزيونى از نظر شرعي چه حكمى دارد؟

جواب :‌ به طور كلى حكم همان است ليكن همانطور كه اشاره شد نوعاً همراه با درجه اى از تحريك است.

سؤال : ‌22 ـ پخش صداى مردان و زنان در جمع خوانى به صورت تركيبى مجاز است ؟

جواب : همانست .

سؤال ‌: 23 ـ استماع صداى زنان در صورتى كه خواننده ديده شود يا نشود چه حكمى دارد ؟

جواب : اگر صداى محرك نباشد و بطور كرشمه و تحريك خوانده نشده باشد اشكال ندارد ،با رعايت حجاب .

سؤال : 24 ـ استفاده از صداى دختران و پسران نابالغ به صورت مجزى با تركيبى همراه با تصوير يا بدون تصورى حكمش چيست ؟

جواب : جواب سؤالات 22 و 24 مثل جواب ‌21  است .

سؤال : 25 ـ خوانندگى زن در صورتى كه در قالب و محتواى لهوي نباشد به چه دليلى حرام است ؟

جواب : به نظر مى رسد نوع خوانندگيهاى زنان ملاك كريمه« و لا تخضعن بالقول » را دارد .

سؤال : 26 ـ آيا نشان دادن تصوير خواننده هنگام پخش سروده هاى محلى مثلاً ‌به صورت پل بك مجاز است ؟

جواب : ‌اشكال ندارد ليكن نشان دادن نوازندگان به نظر فقهائي كه استعمال آلات را مطلقاً حرام مى داند اشكال دارد .

سؤال : 27 ـ مستثنيات غنا محرم را بيان كنيد .

جواب : ‌استثناء مسلم فقط در عروسى مى باشد .

سؤال : 28 ـ اگر غنا حرام است پس چرا در مراسم عروسى زنانه جايز است ؟

جواب : لوجود الدليل شرعاً .

سؤال : 29 ـ اگر ملاك حرمت مفسده انگيزى است چگونه اين مفسده انگيزى درمراسم عروسى زنانه توجيه مى شود ؟

جواب‌ : لوجود الدليل شرعاً و لعل الملاك تشويق الناس الى الزواج .

سؤال :‌30 ـ با توجه به اينكه غنا در قالبها و مضامين (عرفانى ،اخلاقى ، عاشقانه ،مبتذل ،هتك آميز ،تجارى و … ) قرار مى گيرد آيا قالب و مضمون دخيل در حكم است ؟

جواب : خير .

سؤال : 31 ـ استماع شعرخوانى زن يا دخترى ،همراه با پخش تصوير پسرى نوجوان به نحوى كه تماشاچى خيال كند خواننده پسر است براى مرد و زن شنونده و بيننده چه حكمى دارد ؟

جواب : نوعاً همراه با نوعى تحريك است .وگرنه چرا تصوير انسان زشتى را نمى گذارند ليكن اين بحث موضوعى است .

سؤال : 32 ـ آيا در حرمت و حليت (حكم غنا) فرقى بين استماع به طور مستقيم و يا ضبط و پخش وجود دارد ؟

جواب : ‌خير .

سؤال : ‌33 ـ ‌با توجه به اينكه انگيزه خواننده ،انگيزه شنونده ،شرائط مكانى (مجلس خاص) ،شرائط زمانى (زمان مناسب) در انتخاب لحن و كلام نقش دارد ،حكم حرمت در غنا متوجه كدام ناحيه است ؟

جواب : ‌هيچ يك از اينها دخالت ندارند و مطلقاً حرام است .

سؤال : ‌34 ـ آيا موسيقى اصالتاً موضوع حكم قرار گرفته يا تابع غنا مى باشد ؟

جواب : ‌استفاده از آلات لهو براى لهو مستقيماً موضوع حرمت است .

سؤال : ‌35 ـ حد و حدود موسيقى مجاز غير غنايى را بيان كنيد .

جواب : ‌هر گونه نوا كه مخصوص مجالس لهو و لعب نباشد و رقص آور نباشد .

سؤال : 36 ـ آيا اين حدود در مورد موسيقيهاى محلى و سنتي است يا در مورد موسيقى هاى خارجى و به خصوص كلاسيك هم موضوعيت دارد ؟

جواب ‌: فرقى ندارد .

سؤال : 37 ـ نقش طرب در تحقق موسيقى حرام چگونه است ؟

جواب : ملاك همانست كه گفته شد .

سؤال : 38 ـ اگر طرب تعريف مختلف داشته باشد چه نوع طربى موجب حرمت است ؟و به چه دليل ؟

سؤال : 39 ـ استفاده از موسيقيهاى شاد به هنگام بيان حديث و يا سخنان بزرگان دين چه حكمى دارد ؟

جواب : ‌از جواب سؤالات 34 ،35 ،36 ،37 جواب سؤالات 38 و 39 معلوم مى شود .

سؤال : ‌40 ـ آيا پخش تصوير آلات موسيقى همچون دف و نى و … (در صورت مشروع بودن موسيقي) به ويژه در برنامه هاى مذهبى و اعياد جايز است ؟

جواب : كسانى از فقها كه مطلق  استعمال آلات لهو را حرام ميدانند اينهم اشكال دارد ليكن اين جانب مطلق استعمال را حرام نمى دانم والله العالم .

سؤال :‌ 41 ـ استفاده از طبل و سنج و شيپور در عزادارى ائمه چه حكمى دارد ؟

جواب : اشكال ندارد .

سؤال :‌ 42 ـ گاهى در هنگام گوش دادن نوارهاى عزادارى بدن انسان بدون اختيار يا با اختيار هماهنگ با آهنگ و ريتم نوار تكان مى خورد آيا اين حكم رقص را دارد ؟

جواب :‌ اگر غنا و آهنگ حرام نباشد اشكال ندارد.

سؤال :‌ 43 ـ اگر تحت تأثير شنيدن نوار آواز يا موسيقى به تنهايى ، شخص به حالت گريه و حزن يا خنده و شادى (حالى به حالى شدن) بيفتد آيا اين حكم غنا را دارد ؟

جواب : همانند سؤال قبلى است .

سؤال : 44 ـ  راه تشخيص موسيقى حرام كدام است ؟

جواب : آنچه مناسب مجالس لهو و لعب است حرام است و در مورد شك جايز است .

سؤال : ‌45 ـ با توجه به توضيحات زير به سؤالات جواب دهيد :

اكثر غريب به اتفاق فقاء ،موسيقي  مطرب و لهوى را حرام مي دانند و موسيقى مطرب را موسيقى اى مى دانند كه دو صفت را داشته باشد :

1 ـ مخصوص مجالس لهو و لعب باشد . 2 ـ محرك باشد .الف )منظور از مجلس لهو و لعب چيست ؟

ب ) موسيقى مخصوص به آن مجلس چه خصوصيتى دارد ؟آيا نوع استفاده آن را مخصوص مى گرداند يا شكل موسيقى آن را مخصوص مى گرداند به گونه اى كه در محلهاى ديگر مورد استفاده قرار نميگيرد ؟

ج ) اكثر موسيقيها حتى مارش نظامى كه بسيار سنگين نواخته مي شود بدن را به حركت در مى آورد .از طرف ديگر صفت محرك در موارد ديگر مثل فيلم و عكس محرك نيز به كار مى رود ،كه مقصود تحريك كنندة قواى جنسى است .حال مقصود از موسيقى محرك كدام است ؟آيا منظور موسيقى تحريك كنندة قواى شهوانى و حيوانى انسان است ؟و يا اينكه مقصود موسيقى تحرك كنندة بدن است ؟كه اگر مقصود مورد دوم باشد اكثر موسيقيها حتى موسيقى رايج در مجالس مولوديه را نيز شامل مى شود .و اگر مقصود مورد اول باشد مناسبتر با فلسفة تحريم آن كه دور كردن انسان از توجه به مسائل حيوانى و كم ارزش است مى باشد .

جواب : 2 ـ قدر متيقن ادلة ‌غنا و موسيقى ،آهنگهاى رقص آور است كه آنهم معلوم است و حتى زنها هم مى دانند كه فلان آهنگ با رقص مناسب است .

1 و3 ـ همانطور كه گفته شد آهنگهاى رقص آور و متناسب با رقص قدر متيقن ادلة حرمت غنا و موسيقى است و مابقى محكوم به جواز است هر چند احتياط بسيار خوب است .

سؤال : ‌46 ـ آيا موسيقى مى تواند داراى منافع حلال و عقلائى باشد يا ذاتاً‌ حرام است ؟

جواب‌ : كلاً حرام است در عروسى هم دليل روشنى بر استثناء نيست گرچه محتمل است ،چون موسيقى و غنا هر دو بملاك لهو حرام هستند بعيد نيستكه استثناء غنا در عروسى استثناء موسيقى هم منظور باشد .

‌سؤال :‌ 47 ـ آيا زمان و مكان در حكم موسيقى نقش دارد ؟به عبارت ديگر آيا روايات ،ناظر به موارد استعمال آن در زمان صدور روايات است ؟و اگر محتواى موسيقى تغيير كرد حكم تغيير مى كند ؟

جواب : ‌هيچ فرقى نمى كند احتمال اينكه ادله فقط اعمال خلفاء ‌بنى عباس و بنى اميه را رد مى كند قابل اعتنا نمى باشد .

سؤال : 48 ـ با توجه به تنوع ابزار و آلات موسيقى و ساخت ابزار جديد و وسايل الكترونى كه در زمان صدور روايات ،موجود نبوده آيا موضوع حكم ،همان وسائل عصر صدور است و آنها ذاتاً حرام بوده و منافع عقلائى نداشته ويا شامل ابزار پيشرفته جديد هم مى شود ؟

جواب : ‌فرقى نمى كند .

سؤال : 49 ـ معمولاً مليتهاى مختلف موسيقى مخصوص به خود را دارند آيا بيگانه يا محلى بودن اثرى در حكم دارد ؟

جواب : ‌خير .

سؤال :50 ـ چنانچه بكارگيرى يك موسيقى خارجى موجب تأثير پذيرى فرهنگى ، تغيير زيبا شناسى صوتى در افراد جامعه و زمينه سازى پذيرش فرهنگ بيگانه در ساير ابعاد شود آيا اين بكارگيرى جايز است ؟

جواب : از جهت حرمت موسيقى فرقى نمى كند .

سؤال : ‌51 ـ كاربرد موسيقى در موارد گوناگونى مى باشد از قبيل (هماهنگى حركات در ورزش ، جنگندگى و سلحشورى در مارشهاى نظامى ، خنده و سرور ، ترس و وحشت ، تأثر و غم ، تفكر و تدبر ، هيجان و اضطراب،تحرك و شادابى ، خشم و جنون ، ترقص و حركات جلف ، درمان بيماريهاى جسمى و روحى ، تسريع در رشد گياهان و … ) حكم استفاده از موسيقى در موارد فوق چيست ؟

جواب : ‌گفتيم كه فقط رقص آور آن حرام است .

سؤال : ‌52 ـ حكم آموزش و تعليم موسيقى براى عموم ،جوانان يا گروه خاص را ذكر كنيد .

جواب :‌ تعليم موسيقى حرام به طور عملى حرام است .

سؤال : ‌53 ـ آواز زن اگر مهيج نباشد چگونه است ؟

جواب : صداى زن اگر غنا نباشد و تلطيف نشود كه دل طرف را بربايد و تحريك شهوت و يا دعوت به گناه نشود اشكال ندارد. ولى آيا اگر صداى مورد توجه از يك پير زنى هم باشد مورد توجه قرار مى گيرد ؟

سؤال :‌ 54 ـ گوش كردن به موسيقى هاى سنتى ايرانى كه در آن خانمها اجراى نقش (بيان) دارند به نظر شما چه حكمى دارد ؟

جواب : هر نوع موسيقى كه مناسب با رقص باشد اشكال دارد و هر گونه صداى زن كه با عشوه و ناز و محرك باشد .زن نبايد با مردان آنطور صحبت كند و يا بخواند.

سؤال :‌ 55 ـ اگر كف زدن در عروسى ها و غير آنها ،سبب رقص شود (رقص آور باشد) چه حكمي دارد ؟

جواب : ‌اشكالى ندارد ولى خود رقص جايز نيست .

سؤال :‌ 56 ـ وزارت ارشاد مجوز تشكيل كلاسهاى موسيقى به هر نوع را صادر كرده است و جوانان به دليل اينكه وزارت ارشاد اجازه داده و حتماً قانونى و شرعى است در اينگونه كلاسها شركت مى كنند نظر شما چيست ؟

جواب : ‌موسيقى هايى كه آهنگ رقص ندارد و براى مجالس عيش و فساد مناسب نيست اشكال ندارد گرچه احتياط خوب است .

سؤال :‌ 57 ـ استفاده از آلات موسيقى مانند اركستر ،طنبور يا ضرب يا دايره چه حكمى دارد ؟

جواب : از نظر ما ميزان آهنگ است نه آلت .اگر آهنگ رقص آور نباشد اشكال ندارد گرچه احتياط مستحب ترك است .

سؤال : ‌58 ـ با توجه به اينكه قرآن كريم در وصف مؤمنين مى فرمايد : « والذين هم عن اللغو معرضون » (مؤمنون آيه3). آيا كف زدن و سوت كشيدن لغو است ؟

جواب :‌ اگرهيچ فايده اى بر آن مترتب نباشد لغو است ليكن دليلى بر حرمت لغو نيست و بيش از كراهت نيست حكمت حرمت موسيقى و غنا هم تنها لغويت نيست ،بلكه احتمالاً شارع مقدس اسلام رعايت حالت تخدير كنندگى آنرا در نظر گرفته است ،چنانكه در برخى روايات هم آمده كه موجب از بين رفتن غيرت شخص ميباشد .

سؤال : 59 ـ حكم شطرنج چيست ؟آيا به نظر شما موضوع آن در زمان ما تغيير پيدا كرده ؟

جواب : به نظر اين جانب همانطور كه در رساله توضيح المسائل توضيح داده ايم اگر برد و باخت در كار نباشد حرمتى ندارد گرچه احتياط خوبست ،شطرنج با ساير آلات قمار هم فرقى ندارد.

سؤال :‌ 60 ـ  خريد و فروش برگهاى ارمغان بهزيستى و مسابقاتى از اين قبيل چه حكمى دارد ؟

جواب : اگر وسيلة استثمار مردم و جمع ثروت زائدى براى مؤسسة مزبور نباشد اشكالى ندارد .

سؤال : 61 ـ در خصوص مصاديق آلات قمار نظر خود را بيان كنيد .

جواب : ‌ظاهراً منظور شما تشخيص موضوع است ،اين يك امر عرفى است هر چه كه معمولاً با آن برد و باخت انجام مى شود آلت قمار حساب مى شود و اما حكم آن : اگر با برد و باخت (هر چند غير پولي) باشد مسلماً حرام است و اگر با آلت قمار بازى بدون برد و باخت انجام شود به نظر اين جانب حرام نيست گرچه احتياط خوب است و شايسته است رعايت شود .

سؤال : 62 ـ حكم موارد زير را براى ما مرقوم كنيد .

الف ) بازى با پاسور. ج ) هيپنوتيزم . د ) احضار روح .

جواب : ‌1 ـ بدون برد و باخت اشكال ندارد ليكن احتياط خوب است .

2 ـ به قصد علاج و مانند آن اشكالى ندارد و به قصد آزار ديگران يا استفادة حرام ،حرام است .

3 ـ ارتباط با ارواح اشكالى ندارد .

سؤال : 63 ـ آيا ورزش بوكس يا تكواندو و … را جايز مى دانيد ؟

جواب :‌ آنچه كه در معرض ضرر مهم مى باشد جايز نيست .

سؤال : 64 ـ شرط بندى در مسابقة ‌كورس اسب دوانى چه حكمى دارد؟

جواب : شرط بندى بين افراد خارج از مسابقه نافذ نيست ولى ميتوان به عنوان تشويق به سابق ،چيزى داده شود .

سؤال : 65  ـ بر فرض اينكه شطرنج يك بازي فكرى باشد و به نيت برد و باخت بازى نكنند ،بازى آن،خريد و فروش آن و نگهدارى آن چه حكمى دارد ؟

جواب : ‌اشكال ندارد ،ليكن احتياط در ترك است .

سؤال : 66  ـ نظر شما در مورد بيليارد چيست ؟اگر بدون شرط بندى باشد .

جواب :‌ به نظر اينجانب بازى يا آلات قمار بدون برد و باخت حرام نيست گرچه احتياط خيلى خوبست ،و منظور از برد و باخت خصوص پول نيست .و هر چيز ديگر را هم شامل مى شود حتى قرار بدوش گرفتن و مانند آن .

سؤال : ‌67 ـ مراد از لهو محرم چيست ؟

جواب : ‌لهو هر چيزيستكه دل را مى ميراند و حرام است مگر موردى استثنا شود .ليكن براى تشخيص اينكه چه چيزى دل را مى ميراند از كلمات شارع بايد استفاده كرد چنانكه در رقص و غنا و موسيقى آمده است .

سؤال : ‌68 ـ در بازى واليبال و مانند آن آيا مى شود مبلغى را طرفين بازى از ملك خود خارج كرده و به شخص ثالثى بدهند و بعد از اتمام بازى آن شخص ثالث همان مبلغ و يا كمتر و يا بيشتر آن را با رضايت و براي تشويق از طرف خود به برنده هاى بازى بدهد ؟

جواب :‌ اشكال ندارد .

سؤال 69: محضر مبارك... با عرض سلام و آرزوى سلامت براى آنحضرت، لطفا نظر مبارك را در مورد مسائل زير بيان فرمائيد:

1 ـ رقص چه حكمى دارد؟ و آيا استثنائى در اينمورد مى‏باشد يا خير؟

جواب: براى مردان حرام است و رقص زن براى شوهر خود اشكال ندارد و براى زنهاى ديگر احتياط در ترك آنست. گرچه احتمال جواز هست، واقع اينستكه در روايت معتبرى پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله از رقص نهى كرده و هيچ استثنائى ننموده است، ليكن برخى مطالب تخصصى فقهى هست كه احتمال جواز براى زن در برابر زنهاى ديگر و محارم، اگر محرك شهوانى نباشد هست.

2 ـ در بازى واليبال و مانند آن آيا مى‏شود مبلغى را طرفين بازى از ملك خود خارج و به شخص ثالثى بدهند و بعد از اتمام بازى آن شخص ثالث همان مبلغ و يا كمتر و يا بيشتر آن را با رضايت خود به برنده بازى اهداء نمايد يا خير؟

جواب: اشكال ندارد.

3 ـ پخش آهنگهاى حرام در حال عادّى، در عروسى چه حكمى دارد؟ و آيا ترانه‏هاى حرام در عروسى جايز است؟ و نيز آوازخوانى زن در عروسى چه حكمى دارد؟

جواب: آواز حرام، به نظر اينجانب در عقد و عروسى حرام نيست، بعيد نيست كه آهنگ هم حكم آواز را داشته باشد ليكن احتياط خوبست، و به هر حال لازم است صدا از محوطه عقد و عروسى بيرون نرود كه استماع آن براى ديگران جائز نيست. آواز زن هم اگر در حضور مردان نباشد در عروسى جائز است.

سؤال 70: محضر مبارك... با عرض سلام و آرزوى سعادت براى وجود شريف آنجناب لطفا نظر مباركتان را در رابطه با مسائل ذيل مكتوب فرمائيد:

1 ـ خواندن آوازهاى حرام در مجالس عروسى و عقد و شنيدن آن چه حكمى دارد؟

جواب: غنا در عقد و عروسى جائز است، بهتر است اكتفا به مجلس عروسى شود، و بهرحال بايد در داخل جلسه بوده مزاحمت ديگران نشود.

2 ـ حكم رقص زن براى زن و مرد براى مرد و زن و مرد بصورت مختلط چيست؟

جواب: رقص جائز نيست براى مردان مطلقا، و براى زنان اگر براى غير شوهر خود برقصند.

3 ـ تماشاى رقص زنان از طرف مردان و به عكس حكمش چيست؟

جواب: جائز نيست.

4 ـ شركت در مجالس جشنى كه با ساز و آواز و رقص مختلط همران است چه حكمى دارد؟

جواب: شركت در مجلس معصيت جائز نمى‏باشد.

5 ـ شركت روحانيون و مبلغّين دين در اينگونه مجالسى حكمش چيست؟

جواب: گناه بزرگى است، علاوه بر حرمت شركت در اينگونه مجالس، چون به حيثيت لباس مقدس روحانيت صدمه مى‏زند گناه بزرگى است. هر گونه كارى كه لباس روحانيت را مشوّه نمايد ضربه‏اى بزرگ بر اعتقادات عمومى مردم، و بر استقلال و امنيت اخلاقى و اجتماعى مى‏باشد.

6 ـ وظيفه مؤمنين در مجالسى كه حرام انجام مى‏گيرد از جهت نهى از منكر چيست؟

جواب: نهى از منكر واجب است.

سؤال 71: محضر مبارك مرجع عاليقدر... سلام عليكم

1 ـ شنيده شده است كه بعضى از فقهاء اشتغال به « لهو » و « لعب » را از گناهان كبيره مى‏دانند. حضرتعالى در اين خصوص چه نظرى داريد؟ لطفا نظر شريفتان را مرقوم فرماييد.

جواب: لعب حرام نيست مكروه است، لهو اگر بمعناى ما يشغل الفكر عن ذكر اللّه‏ باشد، كه شامل هر گونه كارى مى‏شود كه در حال اشتغال به آن بياد خدا نباشيم، كه اين امر مسلما حرام نيست. و اگر بمعناى ما امات القلب عن ذكر اللّه‏ باشد برخى مصاديق آن حرام است و تعيين مصداق محرّم از طريق ادله فقهيه معلوم مى‏شود. همچون رقص و غنا و مانند آن.

2 ـ كف زدن در مجالس (اعم از مجالس جشن عروسى، ميلاد ائمه اطهار عليهم‏السلام و...) توسط طلاب علوم دينى و روحانيون چه حكمى دارد؟

جواب: اگر هتك روحانيت حساب نشود اشكال ندارد.

3 ـ آيا به نظر حضرتعالى شطرنج از آلت قمار خارج شده است؟

جواب: بحث موضوعى است نه فقهى. البته اينجانب لعب بلا رهان را هر چند با آلت قمار باشد جائز مى‏دانم هر چند احتياط در ترك است.

سؤال 72: حضرت آيت اللّه‏... احتراما در صورت مصلحت به سؤالات ذيل پاسخ فرمائيد.

1 ـ غنا چيست حكم آن كدام است آيا مستثنياتى نيز دارد يا خير؟

جواب: قدر متيقن مفهوم غنا، آواز مطرب ـ مقابل آواز عرفانى و يا غم ـ و مناسب مجالس عيش و نوش و رقص مى‏باشد. و حكم آن حرمت. و قدر متيقن استثناء آن مجالس عروسى است. آوازهاى عرفانى و نيز غم و اندوه و نوحه يك معناى مشتركى دارند و آن اشاره به غم فراق از عالم قدس مى‏باشد كه وطن اصلى انسان‏هاست.

2 ـ آيا گوش دادن به غناء و تعليم و تعلم آن، اخذ اجرت بر خواندن غنا مطلقا حرام است؟

جواب: حرام مى‏باشد، مگر تعليم براى مجالس عروسى، و آنهم بوسيله تدريس بغير خواندن، مثل تعليم از روى نت‏هاى مكتوب و يا تعليم هم در همان مجالس عروسى انجام شود.

3 ـ آيا غنا در مراثى، در قرائت قرآن، در عروسى‏ها، مجلس ختان، اعياد و مجالس سرور در حليت و حرمت فرقى دارند؟

جواب: فرقى نيست و همه حرام هستند.

4 ـ آيا غنا در عروسى حلال است يا حرام. اگر حرام نيست حكم اختصاص به هنگام زفاف دارد يا كل شب و روز عروسى بلا اشكال است، و يا مجموعه مجالس عقد و ازدواج را شامل مى‏شود و آيا اين حكم مخصوص زنان است يا مردان را نيز شامل مى‏شود و آيا مردان محرم و يا نامحرم در اين خصوص فرقى دارند؟ و آيا مقارنات غنا از قبيل استعمال آلات موسيقى و حركاتى مثل دست زدن و رقص در مجلس عروسى حلال است يا خير؟

جواب: قدر متيقن مجلس زفاف و مقدمات آن مثل بين راه تا منزل مى‏باشد ليكن بنظر اينجانب احتمال حليت در مجالس عقد و عروسى و حواشى آندو كه متعارف هست و از قديم متعارف بوده، قوى مى‏باشد.

5 ـ آيا خواندن ترانه‏ها و تصنيفات و اصوات لهوى حرام است؟ اصوات غير لهوى از قبيل هلهله چطور؟اصغر...

جواب: اگر صدق غنا مى‏كند حرام است، صرف هلهله كه مسلما صدق غنا نمى‏كند.

سؤال 73: ملاك در حرمت الكل و موسيقى به نظر جناب‏عالى چه مى‏باشد؟

جواب: مسكر قابل شرب حرام، و نجس است، الكل بنفسه قابل شرب نيست، مگر با علاج، بنابراين به نظر اينجانب از جهت عنوان اسكار مشكلى ندارد و پاك و حلال است، از نظر ضرر حرام است. موسيقى حرام هم آهنگ لهو و لعب است و قدر متيقن آن، آهنگ مناسب با رقص مى‏باشد.

سؤال 74: كف زدن به نحو لهوى چه حكمى دارد؟

جواب: چون صدق غنا يا موسيقى نمى‏كند هر چند مناسب با لهو باشد معلوم نيست حرام باشد گرچه احتياط خوب است. مگر آنجا كه تشويق كار حرام مثل رقص باشد كه جائز نيست.

سؤال 75: شركت نكردن در مجالسى عروسى كه نوعا همراه با لهو و لعب است باعث دشمنى و خصومت بين اقوام و فاميل مى‏شود، وظيفه چيست؟

جواب: جلو دشمنى را مى‏توان با عذرخواهى گرفت.

سؤال 76: محضر مبارك مرجع عاليقدر...

مولودى خوانى همراه با كف زنى كه نوعى آهنگ ايجاد مى‏كند و انسان را به وجد در مى‏آورد چه حكمى دارد؟

جواب: بهتر است از كف زدن كه آهنگ رقص دارد اجتناب شود ولى به نظر اينجانب حرام نيست.

سؤال 77: با توجه به اينكه اعمال و رفتار ائمه اطهار (ع) براى ما حجت است و بايد آن را براى خود الگو قرار دهيم سوال اين است كه كيفيت و نحوه برگزارى مجلس جشن و عروسى حضرت اميرالمؤمنين و حضرت زهرا(ع) از نظر شادى و سرور چگونه بوده است؟

جواب: بالاخره مسلم است كه كارهاى حرامى كه اينك مى‏شود نبوده است. طبق برخى روايات زنها اشعار مى‏خوانده‏اند، ليكن اشعار درست و راست. و بهرحال تظاهر به مراسم عقد و عروسى جائز و مستحب مى‏باشد.

سؤال 78: محضر مبارك مرجع عاليقدر... سلام عليكم

1 ـ محدوده و ضابطه لهو و طرب را تعريف كنيد.

جواب: قدر متيقن چيزهايى مثل رقص و غنا و موسيقىِ حرام، مى‏باشد.

2 ـ بر فرض اينكه كف زدن به حدّ لهو نرسد و با امور حرام ديگرى هم همراه نباشد. سؤال اين است كه آيا نفس اين عمل و انجام اين نوع حركات در شأن شيعه است؟ آيا انجام اين قبيل كارها براى شيعه سبك نيست و از وقار نمى‏اندازد؟آيا شيعه نبايد وقار و عظمت خود را حفظ كند؟

جواب: به هر حال حرام نيست.

سؤال 79: سلام عليكم كف زدن اگر به صورت دسته جمعى و ممتد باشد كه غالبا هم مهيّج است چه حكمى دارد؟

جواب: اگر به آهنگ رقص نباشد هيچ اشكالى ندارد.

سؤال 80: كف زدن در مراسم عروسى چه حكمى دارد؟

جواب: اگر آهنگ رقص، و يا براى تشويق حرام نباشد اشكال ندارد.