معناى جمله دوّم حديث «لولا فاطمه...»

«و لولا علي لما خلقتك»

اما جمله دوّم حديث مزبور: «اگر على نبود تو را نمى‏آفريدم...» توجّه كنيم كه مشخصه حضرت على عليه‏السلام مساله امامت و ولايت است. چنان كه مشخصه حضرت محمّد صلى‏الله‏عليه‏و‏آله مساله نبوت است. مفاد حديث اين مى‏شود كه اگر امامت نبود نبوت پديدنمى آمد، اين مطلب هم دور از قاعده نيست؛ زيرا نبوّت بيان قانون است و قانون بدون اجرا فايده ندارد يا فايده اندكى دارد و بنابراين امامت از نبوّت مهمتر است.

نگوييد: پس على عليه‏السلام مهمتر از پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله است؟ با اين كه خود على عليه السلام مى‏فرمايد: «من يكى از بردگان محمد هستم»، نه اين طور نمى‏گوييم، بلكه مى‏گوييم پيامبر دو منصب دارد: يكى نبوّت، دوم امامت. يعنى در زمان پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله مديريت جامعه را نيز خود پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله به دست داشت. ملاحظه كنيد حديث شريف علل الشرايع مرحوم صدوق را كه: حاكم مدينه از امام صادق عليه‏السلام مى‏پرسد: چراعلى عليه‏السلام نتوانست پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله را هنگام فرو ريختن بت‏ها و هنگام فتح مكّه، بر كتف خود تحمّل كند و به ناچار پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله از دوش على عليه‏السلام به زير آمد و على عليه‏السلام بر دوش پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله رفت و بت‏ها را از كعبه به زير افكند، با آن همه قدرت و شجاعت كه از على عليه‏السلام سراغ داريم؟ حضرت فرمود «چون پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله هم پيامبر بود و هم امام، ولى على عليه‏السلام فقط امام بود نه پيامبر» يعنى آن هنگام، هنگامه تجلّىِ «معنويت» در «طبيعت» بود ودر پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله دو جنبه معنوى بود. و اين سنگين مينمود! پس پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله هم پيامبر است و هم امام، ليكن متفاهم معمولى و متعارف از نام پيامبر همان نبوّت و پيامبرى است. چنان كه متفاهم متعارف از امام على عليه‏السلام امامت است گر چه مناصب ديگرى نيز از جمله ولايت باطنى دارد.

عدم خاصيّت نبوّت در صورت عدم امامت

به هر حال اين مطلب مسلم است كه اجراى يك قانون، مرحله بعد از خود قانون است و قانون مقدمه اجراى آن است و از طرفى مى‏دانيم كه در مسير حركت تكاملى، هر قدم مقدمه وجود قدم بعد است، و به خاطر او موجود مى‏شود، و قدم بعدى اكمل مى‏باشد. يعنى اجراى قانون از خودقانون مهمتر است. پس منظور از جمله دوم حديث اين است كه اگر امامت نبود نبوت انجام نمى‏شد. قرآن كريم را ملاحظه بفرماييد كه درمورد ابلاغ امامت على عليه‏السلام كه تداوم امامت پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله مى‏باشد مى‏فرمايد: «... اگر آن راابلاغ نكنى اساسا رسالت الهى را ابلاغ نكرده‏اى...»⁽¹⁾ و پس از ابلاغ امامت على عليه‏السلام مى‏فرمايد:«اينك دينتان را كامل كردم و نعمتم را تمام نمودم واسلام را به عنوان يك آئين برايتان رضايت دادم». از اين دو آيه به خوبى استفاده مى‏شود كه مقام امامت فوق مقام نبوت است واگر امامت تحقق نيابد بلكه اگر تداوم نيابد رسالت هم تحقق نيافته است. زيرا پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله كه خود امام هم بود پس منظور خداوند از اينكه اگر امامت ابلاغ نشود رسالت هم محقق نشده است، تداوم امامت است كه بعد از پيامبر نيز امامت ادامه يابد و بنابراين، تداوم امامت را مى‏گويد كه اگر ابلاغ نشود رسالت انجام نشده است.⁽²⁾