 |
 |
|
|
صلاة جلسه شانزدهم
بسمه تعالی بحث در این بود که در
اثناء جماعت فرادا می شود کرد یا نه؟ عقاید مختلف بود ادله کسانی که جایز نمی
دانستند ذکر شد و آخرین دلیل آنها استصحاب است. 1-
وقتی نیت فرادا کرد شک می کنیم فرادا شد یا اینکه جماعت است. استصحاب می کنیم بقاء
قدوة را، یعنی بقاء جماعت را استصحاب می کنیم. شبهه شد که این
استصحاب در شبهه حکمیه ی کلیه است که در این استصحاب جاری نیست و ما جواب دادیم که
شبهه کلیه حکمیه جزئیه- موضوعیه باهم فرق ندارند. امام شبهه آنها را
امروز هم متذکر می شویم: آقای خوئی و من تبع، می فرمایند. شبهه حکمیه کلیه
اینجا نشأت گرفته است از شبهه و استصحاب سببی، اینکه استصحاب قدوة کنیم، این مسبب
است از اینکه جعل جواز اقتداء کرده است یا نه، اصل عدم جعل جواز است به عبارت
دیگر، استصحاب اقتداء در موقع قصد فرادا، برگرفته از این است که شارع جعل کرده
باشد جواز را در موقع قصد فرادا و ممکن است شارع جعل نکرده باشد، و اصل عدم جعل
جواز است. در تمام شبهات حکمیه
کلیه جاری نمی دانند، موارد دیگر: مثل سجده بر خاک جایز است در سجده به آجر شک می
کنیم جعل جواز شده یا نه می گوییم این هم خاک است و جواز جعل شده است، یعنی شک کنیم
آیا خاک است که سجده جایز باشد یا نه. آقایان گفتند این
شبهه مسبب از این است که شارع جعل کرده است جواز سجده بر آجر را یا نه و اصل عدم
جواز جعل است پس استصحاب در شبهات حکمیه ی کلیه جاری نیست چون محکوم به عدم جعل
است. استاد: ما از جعل
شارع خبر نداریم که بگوییم شارع جعل نکرده است، اگر مقصودتان عدم جعل این مسأله
است یا عدم جعل قبل از شارع باشد اصل عدم ازلی سالبه به انتفاء موضوع است یعنی جعل
نبود یا جعل در این مسأله نبود، اما در قضیه مشکوکه بحث در همین مسأله است که
موضوع است (شارع) اما جعل نیست، سالبه به انتفاء محمول است. وحدت قضیتین نیست، شرط
و رکن استصحاب وحدت قضیه متیقنه با قضیه مشکوکه است. پس استصحاب قدوة و
بقاء جماعت در صورتی نیت فرادا درست نیست به خاطر اینکه جای شک نیست، اقتداء و
فرادا با نیت است و اینجا نیت فرادا کرده است. مثل راهپیمایی که نیت
راهپیمایی ندارد خانه فامیلش می رود، مگر اینکه کس از نیت او خبر نداشته باشد،
اینجا هم نیت جماعت ندارد نیت فرادا کرده است و خداوند از نیت او آگاه است جماعت
نیست. اگر بگویید فرادایش
باطل است هم قبول نداریم، چون به وظایف فرادا عمل کرده است. اما ادله ی جواز عدول
به فرادا: 1-
تمسک به اجماع کردند، مانند شیخ در مسبوط- حدایق- صاحب مدارک، و مشهور این است که
جماعت و فرادا به نیت و قصد است و الآن قصد فرادا کرده است نمازش فرادا می شود مگر
اینکه بگویید اجماع مدرکی است. 2-
عمومات، روایت فضیل باب اول جماعت: الجماعة سنة فی جمیع الصلوات، در همه نمازها
سنت و مستحب است به دو بیان: الف: نماز که نصفش
جماعت نصفش فرادا است این به همین مقدار جماعت است دو رکعت از چهار رکعت را نمی
توانید بگویید باطل است برای اینکه الجماعة سنة فی جمیع الصلوات، اینجا را شامل می
شود. ب: اگر به این عموم
افرادی شبهه کردید به اطلاق احوالی تمسک می کنیم که جماعت در جمیع نمازها است و
بعد شک می کنیم در تمام نماز جماعت سنت است یا اگر تا نصف جماعت بخواند شامل می
شود، اطلاق احوالی شامل تا اینجایی که قصد فرادا می کند می شود. 3-
الجماعة سنة فی جیع الفرایض، نمی گوید جماعت واجب است می گوید جماعت سنة است شک می
کنیم تا موقع قصد انفراد جماعت مستحب است یا واجب، می گوییم عمومات می گوید مستحب
است، پس جماعت واجب نیست چه قبل از قصد عدول یا بعد از قصد عدول و می تواند نیت
انفراد کند. 4-
در بعضی روایات تصریح شده است عدول به انفراد جایز است، البته در موارد خاص مثل
تشهد و سلام را ذکر کرده است. عن علی بن جعفر عن
اخیه موسی بن جعفر(ع) سألته عن الرجل یکون خلف الامام، پشت سر امام جماعت می
خواند، فیطول الامام، التشهّد، امام تشهد را طول می دهد. فیأخذ الرجل البول، مرد
را ادرار گرفت، او یتخوف من شئ یفوت، می ترسد یک چیزی از دستش برود، مثلا بدهکاری
دارد که سالها دنبالش می گردد. او یعرض له الوجأ، درد زانو می گیرد، شهادت اول و
دوم و سوم را که ولایت علی بن ابی طالب است طول می دهد، کیف یصنع؟ این مأموم چکار
کند قال: یتشهد هو
وینصرف، خودش تشهد می خواند و دنبال کارش می رود و یدع الامام[1][1][5]،
امام را رها می کند. پس می تواند قصد فرادا کند. استاد: شبهه ای اینجا
است که آیا قصد فرادا است یا عجله ای در ذکر است، روایت دارد که در افعال مثل رکوع
و سجود و تکبیرة الاحرام از امام پیشی نگیرد ولی در اذکار اشکال ندارد زودتر تمام
کند، این تشهد ذکر است و تعجیل در ذکر چه در وسط نماز و چه در آخر نماز اشکال
ندارد، پس از بحث ما خارج است. و دوتا شاهد دارد این
روایت یکی ینصرف است که یعنی برود دنبال کار خود، پس فرادا است، احتمال دارد که
ینصرف یعنی زودتر ذکر را تمام کن، شاهد دوم که از اولی واضح تر است و یدع الامام
است یعنی امام را رها کند و فرادا کند. 5-
عن الرجل یکون خلف الامام فیسهوا فیسلم قبل ان یسلّم الامام: پیش از اینکه امام
سلام دهد مأموم سلام می دهد. راجع به ذکر است و ذکر را هم سهواً زودتر گفت، این
بحث فرادا نیست حضرت فرمود: لاباس له[2][2][6] اشکال ندارد. این تعجیل
در ذکر است نه فرادا. 6-
صحیحه حلبی: عن الرجل یکون خلف الامام، فیطول الامام التشهد، قال: یسلّم من خلفه
لحاجته، کسانی پشت سر امام هستند سلام زودتر بدهند، یا اینکه کسی که حاجت دارد
سلام دهد. ان احبّ[3][3][7]، اگر دوست دارد، اینجا
مسأله ی فرادا مطرح نیست. استاد: این روایات
راجع به تمام نشدن تشهد و سلام است نه در بقیه موارد نماز پس در بقیه موارد فرادا
نمی تواند و علاوة احتمال دادیم راجع به فرادا نباشد، راجع به تعجیل در ذکر است و
از بحث خارج است. پس استدلال به این
روایات چند اشکال دارد: 1-
ممکن است قصد فرادا را نگویند و تعجیل در ذکر است 2-
در هنگام ضرورت است 3-
در تشهد و سلام است بله یک مطلبی است که
این روایات راجع به عذر است و عذر مجوز تکلیف است، نه مجوز وضع، می گوید مثلا
نباید شراب بخوری، اگر مریض است به مقدار ضرورت بخورد، این راجع به تکلیف است، به
وضع کار ندارد، صحت وضعی درست نمی کند. اما این روایات صحت
وضعی را هم درست می کند، صحت وضعی کار به عذر ندارد، عذر کار به تکلیف دارد، مثلا
مأموم نباید پیش از امام بلند شود برای رکعت بعدی یا نباید قبل از امام به رکوع
برود، نباید برود یعنی چه؟ تکلیفا یا وضعاً؟ این بحث است در محل خودش. بعضی گفتند تکلیف
برداشته شده است نه اینکه وضع برداشته شود، این روایات کاری به تکلیف دارد نه وضع.
از نظر وضع نماز درست است. بعضی مثل سیدنا
الاستاد تصریح داشت که به دو معنا تشهد و سلام را زودتر از امام بخواند: تعجیل در ذکر یا قصد
فرادا کند، و الا نماز جماعت است. استاد: اگر بگوییم
قصد فرادا را می گوید و وضعا و تکلیفا درست است لعل اینکه کسی بگوید وقتی فرادا را
بیان می کند چه فرقی است بین وسط نماز و آخر نماز، بعید نیست بگوییم اگر روایات
راجع به فرادا باشد ممکن است از تشهد و سلام الغاء خصوصیت کنیم و بگوییم درهمه
موارد جایز است فرادا. از شیخ طوسی نقل شده که آخر نماز خصوصیت ندارد و در همه
موارد نیت فرادا جایز است. قاعدةً همین مطلب
درست است که فرقی بین نماز و آخر نماز نیست و قصد فرادا در همه جا درست است. و به
نظر همین نظر جواز فرادا درست است به علاوة عمومات و اطلاق افرادی و اطلاق احوالی،
اصل برائت جاری است: شک می کنیم صحت جماعت در هر جزئی مقید است به اینکه بقیه
اجزاء در جماعت باشد؟ رکعت اول را در جماعت خواندم شک می کنم صحت جماعت مشروط است
بر اینکه بقیه نماز را به جماعت بخوانم یا نه؟ برائت جاری می شود که
شرط نیست. اگر بگویید صحت جماعت
متقوم است که بقیه را در جماعت بخواند می گوییم در کسی که دیر رسیده است دو رکعت
به جماعت خوانده بقیه را فرادا می خواند و نیت جماعت نمی تواند چه می گویید و هم
چنین در نماز خوف که خدا فرموده: لاجناح علیکم اذا ضربتم فی الارض و درحال خوف
بودید نماز مسافر در قرآن نیست و در روایات آمده است، قرآن نماز خوف را فرموده است
منتهی خوف در سفر: گروهی می آیند پشت سر امام نماز می خوانند زود تمام می کنند می
روند سنگر و گروه دیگر می آیند نماز می خوانند، پس صحت جماعت متقوم به اجزاء دیگر
نماز به جماعت نیست. اگر بگویید این موارد
منصوص است می گوییم از موارد منصوص استفاده می کنیم در صحت جماعت متقوم به آوردن
بقیه نماز در جماعت نیست. مطلب دیگر: اگر به
محض تکبیرة الاحرام یا در وسط قرائت خودش قرائت را خواند و فرادا کرد چه؟ گرچه در
لسان روایات نیامده که نیت فرادا اینجا درست نیست ولی متشرعه استنکار می کنند این
مورد را و قبول ندارند که در اول نماز یا وسط قرائت فرادا نیت کند. کمتر از یک
رکعت هم قابل استنکار است. و ادله هم از این
مورد( کمتر از رکعت) انصراف دارد، در معلقات عروة احتیاط واجب کردیم از اول نیت و
تکبیرة الاحرام و قرائت را بگوید. دوتا مسأله ی دیگر
سید دارند که پیرو همین مسأله هستند. مسأله 17: اذا نقل
الانفراد بعد قرائت الامام قبل الدخول الرکوع، لایجب علیه القرائة روی عقیده اش
سید می گوید: بعد از قرائت امام قبل از رکوع نیت انفراد کرد قرائت برایش واجب
نیست. استاد: نظر ما این
است به احتیاط واجب باید قرائت را بخواند چون ادله انصراف دارد از این مورد و
متشرعه انکار می کند اینکه قرائت را نخواند. و ادله ای که می گفت
الامام ضامن لقرائة المأموم منصرف است از این مورد. برای اینکه حداقل یک رکعت را
با امام بخواند، و الا برای چه ضامن باشد. این مورد مانند این است کسی در کوچه
سلام کرد بعد بیاید بگوید من سلام کردم پول برایم قرض بدهی، این طوری هیچ کسی قبول
ندارد. امام ضامن قرائت است
برای مأموم که حداقل یک رکعت بخواند، نه برای کسی که قرائت را نخوانده است. مسأله ی 18 اینکه در
تشهد یک قدری طول داده روایت دارد قصد انفراد کند. این دلیل یک قدری سخت است
بپذیریم مگر اینکه مطلقا بگوییم قصد فرادا اشکال ندارد. |
||
 |
 |
|
فرم دریافت نظرات
|
