بحث ما در نماز جماعت است که مطلقا می شود قصد فرادا کرد یا نه؟

در حقیقت توضیح بحث جلسه قبل را داریم عرض می کنیم که قضیه روشن شود.

مسأله این است قصد فرادا در وسط نماز جماعت چطور است از جهت حکم شرعی، و ذکر شد عقاید مختلف است که همه ی آنها بررسی شد و مختصراً به آنها می پردازیم.

1- مطلقا می تواند قصد فرادا کند و در هرجای نماز جایز است.

2- جایز نیست مطلقا، برای اینکه جماعت را عبارت از مجموعه نماز می داند و اجزاء جماعت تبعیض بردار نیست که مقداری جماعت و مقداری فرادا شود.

این عقیده کسانی است که نماز جماعت و نماز فرادا را دو حقیقت مختلف می دانند و می گویند دو ماهیت هستند و عدول در صورتی درست است که یک حقیقت باشند.

3- این گروه تفصیل قائل شدند بر اینکه از ابتداء قصد فرادا داشته یا نه اگر از همان اول نیت فرادا داشته مثلا در رکعت سوم فرادا کند جایز نیست و الا جایز است.

4- تفصیل قائل شدند بین رکعت اول و سایر رکعات، در رکعت اول تا رکوع جایز نیست.

ذکر شد که ادله قول به عدم جواز قصد فرادا:

1- اشتغال است که اشتغال یعنی برائت یقینی می خواهد، یقین دارم ما مشغول به نماز هستیم و جماعت می خوانیم و با جماعت یقین داریم تکلیف ساقط می شود ولی با قصد فرادا شک داریم تکلیف ساقط شد یا نه اصل عدم اسقاط و اشتغال است و بعضی هم استصحاب اشتغال جاری کردند و بعضی اشتغال را بر استصحاب مقدم می کنند چون کم مئونه است و دارای یک رکن است و آن شک در فراغ ذمه اما استصحاب دو رکن دارد یکی یقین سابق و دیگر شک لاحق.

آنهایی که استصحاب را مقدم کردند می گویند استصحاب اصل محرز است واقع را نشان می دهد و اشتغال وظیفه متحیر است و اصل.

بر عدم جواز دلیل دیگری ذکر شده است که امام ضامن قرائت مأموم است و نایب از مأموم است، اگر مأموم فرادا کند نمی شود بگویی ضامن است.

ولی این دلیل درست نیست چون قاعده لاتعاد در غیر پنج مورد نماز را درست می داند.

3- دلیل سوم عدم جواز این است که در نماز جماعت زیاده رکن به قصد مطاوعت مبطل نیست و در فرادا مبطل است و در این صورت که قصد فرادا کرده است نمی دانیم زیادی رکن مبطل است یا نه؟ در صورتی باطل نمی شود که جماعت را ادامه دهد.

مطلب دیگر اینکه اگر نیت فرادا کند و شک در جواز فرادا کنیم استصحاب می کنیم اقتداء و قدوة را ولی بعضی چون موضوع جماعت و فرادا را دو حقیقت می دانند استصحاب را جاری نمی دانند.

ولی جواب آقای خوئی که موضوع را متعدد می داند این است که ما استصحاب می کنیم این فرد را که با قصد فرادا مأموم است یا از مأموم بودن خارج شد و شبهه ای شده که استصحاب در قدوة استصحاب در مفاهیم است و حجت نیست این کار لغوی است و اکثرا جاری نمی دانند.

و نظر ما این است استصحاب جاری است چون شک در موضوعیت مفهوم بر حکم شرعی داریم.

ولی از این جهت استصحاب قدوة درست نیست چون نیت فرادا کرده است و وظیفه فرادا را انجام داده فرادایش باطل نیست.

اما آنهایی که جایز می دانند می گویند دلیل ما اجماع است و مشهور است بین فقهاء بر اینکه نماز بستگی به نیت دارد اگر قصد جماعت کرد جماعت و اگر قصد فرادا کرد فرادا است.

دلیل دوم مجوزون این است که ادله جماعت مطلق است.

در حدیث فضیل بود که الجماعة سنة فی الصلوات کلها، نمی توانید بگویید اگر قصد فرادا کرد باطل است چون فرموده است جماعت مستحب است.

3- الجماعة سنة فی جمیع الفرایض، جماعت واجب نیست. تا وقتی که قصد انفراد نکرده است جماعت مستحب بود الآن که قصد انفراد کرده است و عدول کرده است، از عمل مستحبی عدول کرده است.

جواز انفراد، در لسان روایات خاصه هم آمده است از جمله روایت علی بن جعفر عن اخیه موسی بن جعفر(ع) ( که این روایت را در جلسه قبل خواندیم)

سألته عن الرجل یکون خلف الامام کسی پشت سر امام جماعت نماز می خواند فیطول الامام التشهد، امام تشهد را طولانی می کند فیأخذ الرجل البول او یتخوف من شئ یفوت، مرد را بول گرفت یا می ترسد چیزی از دستش برود او یعرض له الوجأ، درد به او عارض می وشد، کیف یصنع؟ چکار کند؟

قال یتشهد و ینصرف و یدع الامام خودش تشهد می خواند و منصرف می شود و امام را واگذار می کند. این حدیث در باب 64 جماعت ح2 است.

استاد: این حدیث از بحث ما خارج است چون در اذکار دلییل داریم اگر از امام جلو بیفتد اشکال ندارد ولی در افعال( مثل تکبیرة الاحرام- رکوع- سجود) که بحث ما نحن فیه است از حدیث چیزی استفاده نشد.

و چندتا روایت دیگر هم بود که برای ذوالاعذار بود و راجع به اذکار و اشکال استدلال بر این روایات:

1- امکان دارد نیت فرادا را نگویند و تعجیل در اذکار را بگویند.

2- برای امر ضروری است.

3- روایات راجع به تشهد و سلام است.

می شود جواب داد که روایات حکم تکلیفی را می گوید ولی صحت وضعی را هم درست می کند و صحت وضعی مربوط به عذر نمی شود.

استاد: اگر روایات قصد فرادا را بیان می کند و می گوید از جهت وضع و تکلیف درست است، می شود بگوییم چه فرق است بین وسط نماز و آخر نماز قاعدة این مطلب درست است که فرقی با هم ندارند.