بسمه تعالی

بحث در این بود مأموم نباید مقدم بر امام باشد در افعال، آیا حتما مأخر باشد یا مقارن باشد کافی است؟ اما اینکه مقدم نباشد مفاد اقتداء ائتمام و تبعیت معنا و مفادش این بود مقدم نشود و از روایات هم این استفاده می شود اگر کسی رکوع رفت باید برگردد با امام رکوع برود، اگر قرائت مأموم زودتر تمام شد نباید قبل از امام رکوع برود و این در روایات است:

روایت نبوی در باب 70 جماعت دیروز ذکر شده روایت جلسه دیروز داشت اذا رکع فارکعوا و اذا سجد فاسجدوا انما جعل الامام لیأتم به امام برای این قرار داده شده که تبعیت کنید لذا اذا کبّرکبّروا و اذ ارکع فارکعوا.

روایت عامه که نقل کردند: اما یخشی الذی یرفع راسه والامام ساجد ان یحوّل راسه حماراً آن کسی که سر از سجده زودتر برمی دارد نمی ترسد که سرش را خدا به صورت سر حمار بگرداند و این روایت عامه در کنزل العمال است.

اما روایت در این ارتباط مجلسی می گوید لاخلاف بین الاصحاب فی وجوب المتابعت فی الافعال و بین اصحاب اختلافی نیست در اینکه مأموم متابعت از امام در افعال کند، و نقل الاجماع فی المعتبر والمنتهی، علامه در منتهی و محقق در معتبر نقل اجماع کردند بر متابعت در افعال و فسرّت متابعت بعدم تقدم که نباید جلو بیفتد[1][16].

آیا مقارنت اشکال ندارد؟ مشهور گفتند اشکال ندارد، ولی صاحب مدارک و سبزواری در ذخیره تقارن را درست نمی دانند و استدلالی که کردند روایت نبوی است که شیعه و سنی نقل کردند اذ ارکع فارکعوا فاء، دلالت به ترتیب اتصالی زمانی دارد، یعنی افعال شما بعد از افعال امام باشد.

ان قلت: فاء تفریع بین علت و معلول ترتیب رتبی دارد نه ترتیب زمانی، تحرک الید فتحرک المفتاح تأخیر زمانی نیست بلکه تأخیر رتبی است. قلت ظهور فا در ترتیب رتبی است نه زمانی و گرچه تأخیر زمانی را هم می رساند.

در خلقت عالم فلاسفه تفکیک می گویند خلق الله خلق فخلق ترتیب زمانی است و اما آنهایی که ترتیب را رتبی می دانند می گویند خدا ازلی است و صفات خدا هم ازلی است یعنی وهابیت و فیاضیت و خالقیت، اینکه خدا از نظر زمانی بعداً عالم را خلق کرده باشد خلاف فیاضیت و خالقیت است.

استاد: اولا روایت نبوی را شیعه و سنی نقل کرده سند ندارد و ثانیا اینکه فاء برای تفریع زمانی است قبول نداریم و اینکه کان الله ولم یکن شیئا ترتیب زمانی نیست ترتیب رتبی است.

خداوند این طور نیست که خودش تنها بوده بلکه خلاقیت و وهابیت و فیاضیتش با خودش است مادیون می گویند ماده ازلی است پس خدا نیست ما می گوییم چون ازلی است خدا است.

دلیل دوم صاحب ذخیره و مدارک اشتغال است: اگر مقارن انجام دهد افعال را شک می کند مجزی است یا نه اصل عدم اجزاء و اشتغال است. به عبارت دیگر شک می کند جماعت صحیحاانجام شد یا نه؟ قاعده اشتغال می گوید احتیاط کنید.

جواب این روشن است چون مفهوم نماز و مفهوم جماعت است شک در این است قید اضافی اینجا واجب شده که مقارنت باشد برائت می گوید نشده است مثل جاهای دیگر در اقل و اکثر ارتباطی جاری بود، غیر از برائت هم متابعت در مقارنت صدق می کند مثل کسانی که باهم شعر می خوانند معلوم است دینشان که است. اگر شک هم کنی در مقارنت برائت جاری می شود.

اگر کسی در برائت شبهه کند که جماعت مسقط است بدون قرائت و اگر شک کنیم جماعت مسقط تکلیف است یا نه اصل عدم اسقاط است پس تکلیف به عهده اش است.

استاد: اصل تکلیف به فرادا نیست تا جماعت مسقط باشد بلکه اصل تکلیف به نماز است و نماز دو مصداق دارد یکی فرادا و دیگری جماعت، پس اگر شک کنیم تأخر واجب است یا نه اصل عدم وجوب است.

صاحب حدائق یک روایتی آورده است که مقارنت اشکال ندارد، و اما ما گفتیم اولا در مقارنت متابعت عرفا صادق است و ثانیا برائت جاری است.

اما روایت: قرب الاسناد حمیری از عبدالله حسن( نوه علی بن جعفر) است توثیق ندارد عن ابیه عن علی بن جعفر(ع) عن اخیه موسی بن جعفر(ع) عن الرجل یصلّی له ان یکبّر قبل الامام؟ کسی در جماعت می تواند قبل از امام تکبیر بگوید؟ نوعاً معنا کردند تکبیرة الاحرام بعید می رسد علی بن جعفر با آن مقامی دارد سوال کند که تکبیرة الاحرام را قبل از امام انجام دهد ولی خیلی ها از جمله آقای خوئی تکبیرة الافتتاح معنا کرده است.

قال: لایکبر الامع الامام، نباید تکبیر بگوید مگر با امام، نگفت بعد الامام، در روایت است و ان کبر قبل الامام اعاد اعاده نماز است یا اعاده تکبیر؟ اعاده تکبیر است، چون نماز را هنوز شروع نکرده است. صاحب وسائل می گوید این نماز مربوط نماز میت است ولی مختص نماز میت نیست، در تعلیق حدایق می گوید این روایت را پیدا نکردم.

علامه مجلسی می گوید اگر در تکبیر مقارنت درست است به عدم قول به فصل در افعال مقارنت اشکال ندارد و ما می گوید به اولویت در افعال مقارنت اشکال ندارد.

حدایق: مناقشه به این استدلال است، چون روایت لایکبر الامع الامام[2][17] دارد و اگر می گفت لایکبر الا مع تکبیرالامام مقارنت استفاده می شد و اشکال نداشت بعد به طریق اولویت یا قول بعدم الفصل در افعال بگوییم اشکال ندارد، ولی لایکبرالامع الامام دارد و امامت کی صدق می کند؟ بلکه وقت صدق می کند که امامت فعلیت داشته باشد و امامت فعلی این است قبل از مأموم تکبیر بگوید.

استاد: فرمایش حدایق درست نیست برای اینکه در مع تکبیرالامام هم این اشکال وارد است که وصف امامت کی می شود؟ وقتی که وارد نماز شود. به علاوة: اگر مقارنت را به معنای دقّی که شما گرفتید باشد تأخر هم باید اشکال داشته باشد چه لایکبر مع الامام یا مع تکبیر الامام باشد برای اینکه همزمان هیچ کسی نمی تواند با امام تکبیر بگوید و این تکلیف ما لایطاق است ولی معنای عرفی را ما در مقارنت اخذ می کنیم و در همه امور معنای عرفی است مثلا ورزش کاران با استادشان ورزش می کنند همه باهم دقیقا حرکات را انجام نمی دهند ولی صدق می کند که باهم ورزش می کنند، ولی روایت تقارن را بیان نمی کند بلکه می گوید تقدم نباشد پس به درد ما می خورد. پس مقارنت عرفی اشکال ندارد و اگر شک کنیم برائت جاری می کنیم.

علاوة این روایت راجع به اذکار است و بحث ما در افعال است، و بحث می شود که اذکار هم باهم فرق می کند و اذکار قبل الامام اشکال ندارد الا تکبیرة الاحرام.

خلاصه: مقدم نشود و تأخر فاحش هم نداشته باشد.

عدم تقدم از امام آیا تعبد است و تکلیف یا وضع است و اگر جلو بیفتد اشکال دارد و مبطل است.

مرحوم سید در مسأله هشتم عنوان کردند: وجوب المتابعت تعبدیّ، واجب تعبدی و حکم تکلیفی است، و لیس شرطا فی الصحة، شرط جماعت نیست فلو تقدم او تأخر فاحشا عمداً اثم لکن صلاته صحیحة، اگر مقدم شود و یا تأخیر کند فاحشا و لو یک رکن عقب مانده نمازش درست است ولو گناه کرده است.

و ان کان الاحوط الاتمام والاعاده، احتیاط این است اگر مقدم شده و یا تاخیر فاحش کرده نماز را اعاده کند خصوصا اذ اکان التخلف فی رکنین مثلا امام رکوع و سجده را انجام داد و مأموم هنوز در سجده های قبل( رکعت قبل) است.

نعم لو تقدم علی وجه تذهب به هیأت الجماعة بطل جماعته، نمازش درست و جماعت باطل است، ولی به نظر ما اگر تأخیر فاحش کند جماعت باطل است.