صحبت این بود اگر پیش از اینکه امام سر بردارد سر برداشت از رکوع و دوباره می خواهد برگردد به رکوع امام نمی رسد. وقتی در رکوع است یک رکن اضافه شده وقتی در سجده است یک سجده اضافه شده. در رکن عمد و سهو فرق نمی کند، در یک سجده عمد و سهو فرق می کند.

آیا اگر به امام در رکوع نرسید مغتفر بدانیم یا نماز باطل است؟ سید فتوا به بطلان می دهد چون متابعت نشد ولی در سجده چون یک سجده است فرق می کند.

و خیلی از محشین عروه نظرشان مثل سید است. اما به نظر ما مبطل نیست چون دلیل که می گفت اگر متابعت کند اضافه رکن مغتفر است، و این دلیل اطلاق دارد شامل متابعت خارجی و متابعت قصدی هم می شود و اینجا قصدش متابعت بود، اگر منظور شارع این است که متابعت خارجی است باید قید می زد که شرط اینکه برسی. گرچه کلمه متابعت این معنای رسیدن را دارد ولی در عرف این را نمی پذیرند و می گویند قید می خواهد. پس متابعت اعم از متابعت قصدی و اعتقادی و خارجی است.

به عبارت دیگر: یک اطلاق لفظی داریم، اطلاق لفظی می گوید: ان افطرت اعتق رقبة اعم از مؤمن و کافر است یک اطلاق مقامی است، اگر این بود خوب بود تذکر می دادند، اطلاق و تقیید منظور نیست در اطلاق مقامی، ولی این طور است اگر مقصود متابعت خارجی بود جا داشت تذکر بدهد.

و روایات باب 48 جماعت همه گفتند متابعت کند و اگر متابعت خارجی مدنظر بود تذکر می داد با اینکه مسأله مبتلا به است. و این شبهه اطلاق لفظی است و به علاوة چرا گفتند متابعت اشکال ندارد برای این است که مردم تشویق به جماعت بشوند و اگر مقصود این باشد که حتما برسی، باید کسی که نیت متابعت می کند احراز بکند که می رسد. نه تنها قید احراز را نزده بلکه خلاف توسعه است اگر مأموم دقت کند که می رسد یا نه، نماز از دست می رود، به نظر توسعه جماعت و عدم ذکر قید احراز و عدم ذکر اینکه متابعت خارجی شرط است، مجموعه اینها می گوید مغتفر است و لو نرسد.

ولی جای احتیاط باقی است و مرحوم سید هم احتیاط می کند در آخر، به نظر ما مجزی است.

نکته: رکوع به قصد متابعت می آورد زیاده است؟ اگر به قصد نماز باشد زیاده است و اگر به عنوان احترام امام است نه جزء ماهیت زیاده نیست، در سجده تلاوت در نماز تعبداً زیاده می دانیم و الا زیاده نیست، و توسعه جماعت به اینکه قرائت مغتفر است و در شک مأموم و امام به هم رجوع کنند.

پس متابعت دو قسم است: متابعت خارجی و متابعت علمی و اعتقادی

روایت باب 48 داشت: سألته عن رجل رکع مع امام یقتدی به ثم رفع راسه قبل الامام، قال یعید رکوعه معه، اصل متابعت را می گوید که زیاده اشکال ندارد.

کتبت الی ابی الحسن الرضا(ع) فی الرجل کان خلف امام یأتم به یرکع قبل ان یرکع الامام و هو یظن ان الامام قد رکع فلما راه لم یرکع رفع راسه ثم اعاده مع الامام، ایُفسد ذلک علیه صلاته ام تجوز تلک الرکعة؟ فکتب(ع) تتم صلاته لا تفسد صلاته بما رکع. این زیاد مبتلا به است که نمی رسد به امام در رکوع و به این اطلاق مقامی می گویند.

پس اطلاق مقامی توسعه جماعت و عدم ذکر احراز متابعت خارجی همه می گویند اگر نرسید اشکال ندارد.

نکته: رکوع متابعتی ادامه ی همان رکوع است مانند راهپیمایی که لحظه ای جدا شد و برگشت می گوید همان راهپیمایی است.

سوال: احتیاط به این است نماز را قطع کند؟ قطع اشکال دارد مگر در مواقع ضرورت و ادله شکوک به ما می گویند قطع نماز اشکال دارد.

مسأله 11: اگر سر از سجده برداشت دید هنوز امام در سجده است خیال کرد که همان سجده اولی است رفت به سجده به قصد سجده متابعت بعد فهمید سجده دوم امام بوده است آیا نماز اشکال دارد یا اینکه نماز درست است و سجده دوم حساب نمی شود. و عکسش سر از سجده برداشت دید امام در سجده است خیال کرد سجده دوم امام است به قصد سجده دوم کرد آیا نماز درست است یا نه، بعد از رفتن به سجده فهمید ماهیت سجده اش متابعتی است و خیال کرده سجده دوم است.

مرحوم سید گرچه احتیاط می کند ولی فتوا بر إجزاء داده است و می گوید واقع حساب می شود و دلیل سید و امثال ایشان: واقع ملاک است و این از باب خطاء در تطبیق است و الا در واقع می خواهد وظیفه ی خودش را انجام دهد. عبارت سید: لو رفع راسه من السجود فرای امام ساجداً سر برداشت دید امام در سجده است تخیّل انه الاولی فعاد الیها قصدالمتابعت، به قصد متابعت برگشت فبان کونها ثانیة حسبت ثانیة و فی عکسه حسبت متابعة، معلوم شد متابعة بوده سجده دوم حساب می شود و اگر برعکس بود یعنی خیال می کرده سجده دوم است معلوم شد متابعتی است هم درست است. بعد می فرماید الاحوط الاعادة فی الصورتین.

استاد: جا دارد اشکال شود که کسی وظیفه اش زکات بوده صدقه داد زکات حساب می شود نیت نماز ظهر کرد معلوم شد نافله را نخوانده آیا ظهور محسوب می شود؟ یا در عناوین قصدیه فرق می کند، باید در عناوین قصدیه قصد شود. به نیت کادو برد به جای بدهی محسوب نمی شود و در عبادات و معاملات باید قصد بشود مگر اینکه نیتش ما فی الذمه بوده و فکر می کرده این همان است درست است چون نیت منطبق بر این است.

می شود بگوییم سجده متابعتی فرق دارد با زکات و صدقه آنجا دو ماهیتند. سجده متابعتی و اصلی هردو جزء نماز است، یکی متابعتی است، یکی جزء اصل نماز و ماهیت نماز، دیگری جزء ماهیت جماعت است و ماهیت جماعت ماهیت صلات است. فرق دارد با این کادو و صدقه و زکات اینها باهم یکی نیستند، عوارض زمانی و مکانی دخالت ندارد مثلا خیال می کرد در مسجد است ولی در خانه بود اشکال ندارد. نظر سید و محشین همین است.

مسأله 12: مأموم عمداً قبل از امام به رکوع رفت زیادی عمدی است، نمی تواند دوباره با امام به رکوع برود، آیا نماز اشکال دارد یا نه؟ اگر قرائت را امام تمام کرده و این رکوع رفته است اشکال ندارد.

عبارت سید: اذا رکع او سجد قبل الامام عمداً، قبل از امام عمداً به رکوع یا سجده برود،دلیل بر اغتفار نیست و ادله باب 48 راجع به سهو است. اگر وسط قرائت امام به رکوع رفته نماز باطل است چون زیادی عمدی است، اگر بعد از قرائت امام رفته نماز فرادا می شود.

اگر تخلف را حکم تکلیفی بدانیم گناه کرده ولی جماعت درست است.

پس اگر مبنا را صرف وجوب تکلیفی بدانیم گناه کرد ولی جماعت درست است، اگر مبنا در متابعت وجوب شرطی بوده زیادی عمدی بوده جماعت باطل شد اگر شرط اصل نماز است اصل نماز باطل است.

اما اگر سهواً به رکوع رفت نماز درست است روایت دارد:

1- کتبت الی ابی الحسن الرضاء(ع)(موثقه ابن فضال) فی الرجل کان خلف امام یأتم به اقتداء کرده بود به امامی که قبولش دارد، فیرکع قبل ان یرکع الامام و هو یظن ان الامام قد رکع( ظن دخالت ندارد) ظن التفات دارد که امام به رکوع رفته است، و سهو این است هواسش نبود و به رکوع رفت فلما راه لم یرکع، وقتی دید امام به رکوع نرفته رفع راسه سر برداشت ثم اعاد رکوعه مع الامام ایفد ذلک صلاته ام تجز تلک الرکعة.

فکتب(ع) تتم صلاته و لاتفسد صلاته بما صنع، با امام به رکوع رفت آیا نماز درست است یا نه امام فرمود درست است و این نمازش را فاسد نمی کند.

آیا واجب است برگردد با امام به رکوع برود؟ این تابع مبنایی است که متابعت را واجب تکلیفی بدانیم یا شرط جماعت یا شرط صلات. استاد ما حضرت امام ره متابعت را واجب نمی داند سید: واجب احتیاطاًاگر در اثناء قرائت بوده است مرحوم خوانساری می گوید لم اجد دلیلا بر این مسأله.

 مبانی فرق می کند صحت نماز و عدم صحت آن، به نظر ما که قصد فرادا در ثناء را جایز می دانیم اشکال ندارد.