در افعالی که مأموم از نظر صحت و مرض اختلاف دارند مشهور که جایز نمی داند اقتداء به مریضی را یکی ادعای اجماع کردند ولی اگر اجماع باشد هم مدرکی است و به خاطر روایات عدم جواز ادعی اجماع شده است.

دلیل دوم اصل عدم مشروعیت است مثل اقتداء کامل به ناقص، ناقص به انقص نمی دانیم درست است یا نه اصل عدم مشروعیت است. استاد: مقابل اطلاقات ادله ی جماعت این اصل کارائی ندارد.

آقایان می گویند ادله جماعت اطلاق ندارد، در مقام بیان این جهت نیست.

استاد: چه فرقی می کند با احلّ الله البیع آنجا اطلاق می گیرید اینجا هم اطلاق استفاده می شود.

دلیل می گوید صلاة الجماعة تعدل خمسة و عشرین صلاة، این هم( اقتداء کامل به ناقص) صلاة الجماعة است لذا اصل عدم مشروعیت و اصل عدم صحت با وجود اطلاق کارائی ندارد بعضی گفتند سیره بر این نیست که کامل به ناقص اقتداء کند.

استاد: اقتداء به ناقص کم پیش می آید، مورد عمل نبوده که قائم به قاعد اقتداء کند، عملاً کم است و سیره عملی نیست ولی دلیل بر بطلان با وجود اطلاق ادله جماعت نیست.

لولا ادعای اجماع و سیره جماعت مفهوم عرفی است هدف مشترک است اشکال ندارد قاعد بر مضطج و یا قائم بر قاعد اقتداء کند و حدیث پیامبر که بعد از من به قاعد اقتداء نشود برای جلوگیری از سوء استفاده است برای اینکه خود پیامبر این عمل را انجام داده است.

شهرت محققه مؤید روایت لایؤمن بعدی جلوسا باشد و این از مختصات پیامبر باشد باید تصریح می کرد. علاوة با روایات جواز و روایات عراة چکار کنیم؟ علاوة تعلیل در صحیحه جمیل گفت خدائی که آب را طهور قرار داده خاک را هم طهور قرار داده پس هرکسی روی وظیفه ی خودش انجام بدهد اشکال ندارد، و می تواند پیش نماز شود.

و اگر نشسته خواندن مختصات پیامبر باشد تصریح می کرد و متشرعه هم ذهنشان این است از مختصات رسول الله نیست.

خلاصه: با تعلیل ذیل حدیث جمیل که هرکسی به وظیفه خود عمل کند و بر عرات هم جایز باشد و جلوساً اگر امامت کردن مخصوص پیامبر باشد با ارتکاز متشرعه نمی سازد و باید تصریح می کرد و ما از باب احتیاط گفتیم اقتداء به ناقص نکند و الا جایز است.

هذا کله در افعال اما در اذکار چطور؟ در قرائت و بقیه اذکار، اما اگر در قرائت امام قرائت درست ندارد مأموم می تواند اقتداء کند چون امام طبق وظیفه اش عمل می کند برای اینکه خوب قرائت نمی تواند و همین قدر کافی است. نوعا اشکال کردند.

به خاطر اینکه امام از طرف مأموم قرائت می خواند و خود مأموم قادر است درست قرائت کند و کسی که غلط کند نمی تواند از طرف کسی که قادر است نیابت کند چنانکه در نماز استیجاری کسی که قرائت درست نمی خواند نمی تواند اجیر شود و لو منوب عنه قرائتش درست نیست باید اجیری پیدا کنند که قرائتش خوب باشد، اینجا هم امام جماعت نمی تواند امامت کند این چطور است؟

اینجا قرائت امام مسقط از مأموم است نه به نیابت از آن و در نماز استیجاری نایب از قرائت منوب عنه است، وقتی مسقط است نه نیابت طبق صحیحه جمیل وظیفه خودش را انجام می دهد نباید اشکال داشته باشد، میزان وظیفه خودش است و مؤیداً بر این کسانی است با لهجه های مختلف ض- ظین را خوب اداء نمی تواند و بزرگان اقتداء هم می کند و آن روایتی که می گفت: یقبل الله من العرب بعربیه و من العجم بعجمیته شامل اینجا هم می شود درست است. اما کسی فتوا نداده ما از باب احتیاط قبول نداریم.

و یک احتمال هم داده شده است که مأموم اشتباهات امام را خودش بخواند مثل ض را خودش بخواند.

استاد: خیلی بعید است ما دلیل نداریم یک مقدار فرادا بخواند یک مقدار جماعت بخواند و این خلاف ارتکاز متشرعه است. مگر در صلات که امام مسافر است مقداری جماعت و مقداری فرادا هست اینجا دلیل خاص داریم که درست است.

مرحوم سید یک احتمال دادند که اگر امام و مأموم هردو قرائتش خراب است درست است اقتداء.

استاد: اگر این قرائت قرآنی باشد که قرائت قرآنی نشد چون عربی نشد. اگر می گویید هرکسی به حسب وظیفه خودش عمل کرده است پس درست است، می گوییم مأموم چه صحیح بخواند یا غلط امام طبق وظیفه عمل کرده است لازم نیست مأموم هم اشتباه داشته باشد.

یک تفصیل دیگری سید دارند: ببینیم امام و مأموم اگر قرائت هر دو خراب است در یک کلمه باهم است و اتحاد محل است اشکال ندارد و اگر اختلاف دارد محل، یکی ض را خراب می خواند و یکی ظا را در جاییکه امام اشتباه می خواند مأموم خودش قرائت کند.

عبارت سید: لابأس بامامت القاعد للقاعد، والمضطجع لمثله والجالس للمضطجع، نشسته برای نشسته امام شود اشکال ندارد. آنکه اشکال دارد آن است که امام پایین تر باشد مثل قاعد برای قائم یا خوابیده برای قاعد و نظر ما این است از صحیحه جمیل استفاده شد اگر هرکسی به وظیفه اش عمل می کند نماز جماعت درست است.

مسأله دوم: لابأس بامامت المتیمم للمتوضّی و ذی الجبیره لغیرها، کسی که با تیمم است می تواند پیش نماز کسی شود که با وضوء است، یا کسی که با جبیره است پیش نماز کسی که با وضوء است باشد.

و مستصحب النجاسة عذراً لغیره، کسی که نجاست همراهش است می تواند پیش نماز کسی شود که نجاست همراه ندارد، البتة همراه داشتن نجاست به خاطر عذر باشد. بل الظاهر جواز امامت المسلوس والبطون لغیرهما، کسی که سلسل الول دارد و سلسل الغایط است برای غیر خودشان فضلا لمثلهما، برای غیرشان می توانند چه دلر به مثل خودشان و امامت المستحاضه للطاهرة، زن مستحاضه می تواند پیش نماز زن پاک شود روی مبنایی که زن امامت می تواند. و به نظر ما می توانند چون طبق تعلیل ذیل صحیحه جمیل هرکسی به وظیفه خودش عمل می کند ولی بعضی خلاف ارتکاز متشرعه است مثل سلسل البول و ریح و بطن، خیلی بعید است به این چنین انسانهایی اقتداء کنند.

مسأله سوم: لابأس بالاقتداء بمن لایُحصن القرائة فی غیر محل الذی یتحمّله الامام.

اشکال ندارد اقتداء کند به کسی که قرائتش خوب نیست در غیر محلی که قرائت وظیفه امام است( مثل رکعت سوم و چهارم) اما در رکعت اول و دوم نمی شود اقتداء کند. به نظر ما در رکعت اول و دوم هم اشکال ندارد چون هرکسی به حسب وظیفه خودش عمل می کند. و کذا لابأس بمن لایحصن ما عدالقرائة من الذکر همین طور اشکال ندارد اقتداء به کسی که اذکار را خوب نمی گوید.

اگر تعلیل صحیحه جمیل را نپذیریم نماز و اقتداء اشکال دارد چه قرائت، ذکر یا افعال باشد فرق ندارند.

مسأله چهارم لاتجوز امامت من لایحصن القرائة لمثله مع الاختلاف محل الذی لایُحصنا، جایز نیست کسی که قرائتش خوب نیست امام کسی که او هم قرائتش خوب نیست شود با اختلاف در محل مثل اینکه ض مأموم خراب وظا امام خراب است.

اما اگر متحدالمحل باشد فلایبعدالجواز، اشکال ندارد بل لایترک الاحتیاط مع وجود المحصن، احتیاط واجب این است با وجود محصن اقتداء به غیر محصن نکند.

استاد: جماعت واجب نیست که به محصن حتما اقتداء کند فرادا می خواند.

و کذا لایبعد جواز امامت غیرالمحصن لمثله مع الاختلاف، با اختلاف محل اذا نوی الانفراد عند محل الاختلاف، جایز است امامت غیر محصن به مثل خودش با اختلاف در محل( یکی ض را خراب می خواند و دیگری ظا را خراب می خواند) به شرطی که در محل خراب خواندن امام مأموم نیت انفراد کند فیقرأ لنفسه بقیه را خودش بخواند، یک قرائت مرکب از فرادا و جماعت باشد لکنّ الاحوط العدم بل لایترک مع وجودالمحصن فی هذه الصورة ایضا.

مرحوم جواهر یک قاعده آوردند که اقتداء مساوی به مساوی اجماعی است هردو مانند هم هستند هردو جا سیدند هردو عراتند و بعضی آن را قبول کردند بدون اینکه نام از ایشان برده باشند.

استاد: ولی اجماع ثابت نیست مگر در عرات که اشکال ندارد.

اگر کسی قرائتش خوب است ولی عربی فصحه بلد نیست و عربی شکسته( هسیحه) بلد است مثل عربهای حجاز خصوصا بادیه نشین هایش زبانشان عربی فصحه است، بعدش هم لبنانی ها فصحه است عراقی زبانشان عربی هسیجه است در محاورة متعارفشان به طوری که برای قابل فهم نیست. کانه گفتند اگر قدرت بر قرائتش خوب است ولی فصحه نیست اشکال ندارد.

کانه می گویند اختلاف لهجه ها مثل عربی فصحه و هسیجه است اشکال ندارد مثلا قال را گال می گویند.

استاد: درست نیست این حرف مگر به حسب وظیفه اش باشد طبق صحیحه جمیل و طبق نشسته نماز خواندن پیامبر برای قائم اشکال ندارد چون طبق وظیفه خودش است، و اینکه جلوس حین نماز از مختصات پیامبر باشد ثابت نیست و اگر از مختصات بود تصریح می کرد مثل زوجات نبی(ص) که از مختصات پیامبر این است اگر زنی خودش راهبه کرد مثل عقد است چون عربی نیست اصلا چه رسد به هیسجه بودن ولی احتیاط واجب این است مراعات کند که کامل به ناقص و ناقص به ناقص اقتداء نکند.