بسمه تعالی

یک روایت مربوط به جلسه قبل در مورد نسیان رکوع عرض کنیم، موثقه اسحاق بن عمار

1- شیخ طوسی باسناده عن بن سعید حسین اهوازی عن صفوان عن اسحاق، سألت ابا ابراهیم(ع) عن الرجل نسی ان یرکع، یادش رفت رکوع کند، قال یستقبل[1][8]، فرمود شروع کند از اول طبق روایات قبل که یستقبل داشت یعنی یستأنف، حتی وضع کل شیء موضعه، تاهر چیزی به جای خودش قرار دهد، رکوع قبل از سجود است باید قبل از سجود قرار دهد.

بعضی آقایان گفتند لعل یستقبل نه به معنای یستأنف بلکه رکوع را انجام دهد تا به جای خودش قرار گیرد، نه اینکه نماز باطل باشد، هدف قرار گرفتن هرچیز به جای خودش است، در جایی که نماز باطل است هم هدف قرار گرفتن هر چیز به جای خودش است.

استاد: یستقبل یعنی استأناف و ظهورش همین است و راه رسیدن به هدف که قرار گرفتن هرچیز به جای خودش یک راه بیشتر ندارد و آن استأناف است، نه اینکه رکوع را انجام بدهد بعد سجدتین را هرچیز سرجای خودش قرار می گیرد.

صاحب مدارک روایت صحیح را امامی می داند و اسحاق بن عمار فطحی است.

اما اگر سجدتین را فراموش کرد و اگر در قرائت یادش آمد بر می گردد سجدتین را انجام دهد مشکل ندارد، بعضی برای قیام بی جا سجده سهو قائلند.

اگر در رکوع یادش آمد که سجدتین را انجام نداد سید و دیگران می گویند نمازش باطل است اگر برگردد سجدتین را انجام دهد سجده زیاد شده است و رکوع اگر انجام ندهد نقص رکن شده است، یا اخلال به رکوع است یا اخلال به سجده است.

اینها در غیر رکعت اخیره است اما در رکعت اخیره اگر بعد از سلام یادش بیاید سجدتین انجام نشده است نماز باطل است یا نه، اختلاف است اگر قبل از سلام یادش بیاید باطل نیست.

و در اینکه اتیان منافی بعد از السلام نکرده است یعنی حرف نزده یا پشت به قبله نکرده است دو عقیده است که هرکدام پیروان دارد:

عبارت سید مسأله 15 متفرعات بحث خلل: لو نسی السجدتین و لم یتذکر الی رکوع الرکعة التالیة، اگر سجده ها را فراموش کرد و در رکوع یادش آمد. بطلت صلاته، نمازش باطل است و اگر قبل از رکوع یادش آمد رجع و اتی به و ما بعده ( سجدتین و قیام که بعدش است را انجام دهد و کذا تبطل الصلاة لو نسیهمامن الرکعة الاخیره، اگر از رکعت اخیره یادش رفت نمازش باطل است، در صورت که سلّم و اتی بالمنافی عمداً و سهواً کالحدث والاستدبار، اگر سلام دهد وحدث یا پشت به قبله کند سهواً یا عمداً نماز باطل است. اما ان تذکر بعدالسلام و قبل المنافی. اما اگر بعد از سلام و قبل المنافی یادش بیاید فالاقوی البطلان، اقوا باطل می دانند و احتیاط مستحبی می کنند در اینکه برگردد سجدتین را اتیان کند و نماز را هم اعاده کند.

اما اگر قبل از سلام یادش آمد نمازش درست است سجدتین را انجام دهد به خاطر تشهد سجده سهو دارد.

استاد: اگر قبل از رکوع یادش بیاید به نظر نمازش درست است چون در محل یادش آمده است و فرق است بین نسیان و شک، در شک اگر محل گذشته قاعده تجاوز جاری است چه جزء رکن باشد یا غیر رکن، فرق ندارد، در رکوع شک کرد سوره را انجام داده یا نه، اعتناء به شک خود نمی کند.

اما در نسیان میزان امکان تدارک است، اینجا خلل است اما امکان تدارک است چون دارد رکن بعدی نشده است، چیزی موجب بطلان نیست، اگر عمداً قیام کند یا قرائت کند عمداً نه به قصد تشریع اشکال ندارد، برای اینکه صریح روایات است کلما ذکرت الله اوالرسول فهو من الصلاة و قرآن هم همین طور تصریح روایات است اشکال ندارد، ابن جزء قطعیات فقه است و صلوات هم اشکال ندارد و به نظر ما ذکر ائمه هم اشکال ندارد، السلام علیک یا اباعبدالله(ع) اشکال ندارد. و قرائت تکراری و سوره تکراری اشکال ندارد اما در قران سوره یک بحثی است.

ولی اگر وارد رکوع شده است، مشهور باطل می داند و ادعای اجماع شده است که بلا خلاف باطل است اگر برگردد سجدتین را انجام دهد زیادی رکن است اگر برنگردد خلل در رکن ایجاد شده است، یعنی نقص در سجدتین. امر دائر بین نقص و زیاده است و لاتعاد باطل می داند بعضی می گویند اشکال ندارد فقط ترتیب به هم خورده رکوع را انجام می دهد بعد سجدتین را انجام می دهد بعد سجدتین این رکعت را انجام دهد، ترتیب رکن نیست که باطل باشد.

استاد: این حرف درست نیست اولا اخلال به ترتیب شده است عمداً چون بعد از رکوع سجدتین را عمداً انجام می دهد، این عمد است، ثانیاً( ترتیب خودش از اجزاء و شرایط نیست در حقیقت ترتیب اینکه سجدتین بعد از رکوع باشد شرط نیست، بلکه الحصة الخاصة من السجدتین است نه مطلق سجدتین، یک وقت سجدتین را می گوییم جزء است و ترتیب هم جدای از سجدتین مثلا یک واجب مستقل است، یک وقت ترتیب را واجب جداگانه نمی دانیم بلکه وقت سجدتین را واجب می دانیم لامطلقا بلکه الحصة الخاصة من السجدتین الواقعتین بعدالرکوع، بعد سجدتین به طور مطلق جزء نیست بلکه سجدتین بعدالرکوع جزء است و این غیر این است که ترتیب را شرط و یا جزء بدانیم ترتیب جدای از سجدتان بعدالرکو نیست، یعنی السجدتان واقعتان بعدالرکوع جزء است الحصة الخاصة من السجدتین جزء است، ترتیب انتزاع می شود از این حصه های خاصه.)

استاد: این حرف هم درست نیست، السجدتان الواقعتان بعدالرکوع منحل می شود به دو چیز این انحلالی است، یعنی دو سجده کنید و ثانیاً این دو سجده بعد از رکوع باشد.

ذهن عرف و متشرعه این را انحلال می کند، السجدتان الواقعتان بعدالرکوع را منحل می کند به اینکه السجدتان واجب واقعتان بعدالرکوع واجب آخر، ترتیب خودش واجب و رکن است اینکه در مستثنی لاتعاد نیامده است لاتعاد را تخصیص زده است مثل تکبیرة الاحرام پس اینکه ترتیب اگر نشد و به هم خورد اشکال ندارد حرف درستی نیست.

و اما در رکعت اخیره اگر سجدتین یادش رفت قبل از سلام یادش آمد برمی گردد سجدتین را انجام می دهد بعد تشهد را انجام می دهد اگر گفتیم برای هر زیاده سهو است یک سجده سهو انجام می دهد. و این زیادی عمدی به قصد تشریع نیست بلکه همان تشهدی است که بی جا انجام دادید اما اگر بعد از سلام یادش آمد و حدث صادر شده و پشت به قبله کرده و امثال این قابل تدارک نیست نماز باطل است و شک در این نیست. اگر بعد از سلام و قبل الاتیان منافی یادش آمد می توانیم بگوییم باطل است؟ نه، سلام بی جا بوده و سجدتین را انجام می دهد بعدش دو سجده سهو برای سلام بی جا انجام می دهد، مثل رکعات دیگر اگر بین رکعات سلام بی جا انجام داد دو سجده سهو دارد و نمازش درست است.

ممکن است بگویید سلام بی جا نبوده است ترک سجدتین بی جا بوده است؟ این اشکال وارد نیست چون اگر سلام را نگفته بود اشکال نداشت الآن که سلام را داده است اشکال وارد شده است. در بعضی روایات دارد اگر سلام را گفتی از نماز خارج شدی.

1- شیئان یفسدان الناس صلاتهم، دو چیز است که عامه نمازشان را باطل می کند به واسطه آنها قول الرجل تبارک اسمک وتعالی جدک و لا اله غیرک می گویند، این را به عنوان تشریع می گویند نمازشان باطل است و احتمال دارد این ها اذکار نیست، تبارک اسمک درست ولی تعال جدک درست نیست، ( تمام عالم اسماء فعلی خداست و تجلی اسماء خدا به درجه اعلی در چهارده معصوم است، حضرت امیر(ع) یک قسم اسماء الحسنی و اعظم است امام حسین طور دیگر اسم اعظم است، هرکدام به تناسبی اسم خداست. امام زمان هم اسم اعظم است.

اسماء فعلی خدا باهم فرق می کند گاهی رحمانیت است گاهی قهاریت است شمر و شیطان و جهنم از اسماءالله است منتهی اسماء غضبی است و کل شیء مصیر الیه، همه چیز به خدا برمی گردد، منتهی یکی به غضب و دیگری به رحمت برمی گردد.) تعالی جدّک یعنی جدّت خدا جد ندارد پس یعنی ریشه، یا به خاطر تشریع که می گویند مبطل است. انما قالته الجن بجهالة فحکی الله عنهم[2][9]، جن اینها را از روی جهالت گفته است و خداوند حکایت کرده است این را.

مطلب دوم که امام فرمود نماز اینها را باطل می کند السلام علینا و علی عبادالله الصالحین در ابواب تسلیم قبلا بحث کردیم، در السلام علینا و علی عبادالله الصالحین اگر جمع با السلام علیکم شود یک روایت بیشتر ندارد، به طور جدا جدا روایات مثل همین روایت می گوید السلام علینا نگوئید بعضی معنا می کنند یعنی در تشهد اول، پس این سلام خروج از نماز است با بطلان نماز، همانطور که با حدث از نماز خارج می شود یا بطلان نماز.

2- روایت جزمی صدوق قال الصادق(ع): افسد ابن مسعود علی الناس صلاتهم[3][10]، بشیئین، عبدالله بن مسعود نماز اینها را به دو چیز باطل کرده است،( به عبدالله مسعود چون مفسر خوبی بوده است اعتنا داشتند و به ابو هریره اعتناء داشتند به امامان و اهلبیت اعتناء نداشتند به امام صادق اعتناء نداشتند، در تمام تفسیر در المنثور که بیش از هفده هزار حدیث نقل می کند بیش از پانصد حدیث از حضرت امیر و فاطمه زهراء و حسنین ندارند بعد می گویند شیعه به صحابه عنایت ندارند و صب می کنند و حال اینکه آنها به اهلبیت اعتناء نمی کنند)، السلام علینا را بعضی معنا کردند یعنی در تشهد اول و حدیث اول را هم فرموده است انما قالته الجن بجهالة حکی الله عنه پس با سلام از نماز خارج می شود و نماز باطل است.

جواب، هرجا با سهو با سلام خارج نمی شود و لو در وسط قرائت لذا روایت دارد سلام بی جا سجده سهو دارد و موجب خروج از نماز نمی شود.