بحث در مورد موارد خاصه و مصادق محل مسهو است که آیا می شود تدارک کرد یا نه.

1- اگر انتصاب بعد از رکوع یادش رفت و به سجده رفت آیا تدارک کند محل باقی است یا محل گذشه است. مرحوم سد می گویند گذشتن محل اینجا در ورود به سجده دوم است. اگر فراموش کرد انتصاب را تا به سجده دوم نرفته است می تواند برگردد، فوقش اینکه یک سجده اضافه شده و زیاده یک سجده مضر نیست و روایت هم داشت لایعید الصلاة من سجدة و یعید من رکعة، اگر یک سجده اضافه شود نماز اعاده نمی شود و در اضافه یک رکوع نماز اعاده می شود.

استاد: انتصاب عن الرکوع واجب است نه اینکه سر از سجده بردارد بلند شود بعد سجده کند این انتصاب عن الرکوع نیست انتصاب عن جلسة و جلوس است و انتصاب عن جلوس وظیفه نیست، آنکه واجب است انتصاب عن الرکوع است.

اگر انتصاب رکوع انجام شد ولی جلسة بین دو سجده رعایت نشد کما اینکه در نمازهای مستحبی انجام می دهند درست نیست نوافل مثل واجبات است و انتصاب عن سجده کند.

اگر سهواً انتصاب نکرد چطور است؟ از بعضی تعابیر استفاده می شود مثل انتصاب عن الرکوع است، اگر برگردد انتصاب کند این انتصاب نیست: یک عقیده این است مثل انتصاب عن الرکوع است نمی شود و بعضی می گویند انتصاب عن سجده مثل انتصاب عن الرکوع نیست مثل انتصاب بین سجدتین است، این قابل تدارک است، فوقش اگر یک سجده اضافه شد لایعید الصلاة من سجدة، و در رکوع انتصاب عن الهوی است نه عن الرکوع.

طمأنینه نداشته انتصاب عن الرکوع با اضطراب بوده است سابقا بحثش گذشت که طمأنینه در نماز و قرائت و ذکر واجب مستقل یا واجب شرطی که عقاید در این موارد گذشت طمأنینه و اطمینان باید داشته باشد در ظرف واجب دیگر که استقلالی است یا اینکه واجب شرطی است در صورت وجوب شرطی اعاده لازم است ومحل تدارک است.

اگر استقلالی است محلش گذشته است چون قرائت انجام شد تمام شد قابل تدارک نیست در تمام نماز که طمأنینه واجب است بحث شرطی و استقلالی می آید و قیام هم این مبحث را دارد که شرطی است یا استقلالی.

به نظر ما وجوب طمأنینه و قیام استقلالی است نه شرطی به دلیل اینکه قیام و طمأنینه در عرف عقلاء خودش یک ادب است و خضوع در مقابل خداست. اگر مضطرب باشد بی ادبی است و قیام هم هم چنین. پس مبحث قیام و طمأنینه با انتصاب از رکوع و سجود فرق می کند چون انتصاب خودش واجب است نه اینکه وصف واجب درحال واجب دیگر یا شرط باشد.

بحث دیگر اینکه اگر اخلالی در جهر و اخفات کرد به جای جهر اخفات خواند و یا جهر به جای اخفات خواند. انیکه ملاک و معیار عامه آوردند اینها استحسانات است و ائمه هم گفتند برای ته نزدن حکمت جهریه است.

صریح روایت این است سهواً اشکال ندارد:

1- صدوق باسناده عن حریز عن زراره عن ابی جعفر(ع): حریز از ثقات است که اشکال در او نیست گاهی از خود حریز نقل می شود که سند صدوق به حریز معتبر است گاهی از کتاب حریز نقل می کند که مثل کتب اربعه معروف نبوده است و به چه دلیل می گویید این کتاب حریز است. ولی این روایت صحیح است: فی رجل جهر فی ما لاینبغی الا جهار فیه کسی نماز جهری خواند در مورد کسی که اجهار نبود. لاینبغی را به معنای عدم استحباب است و ینبغی استحباب است ولی اینجا به معنام عدم صحت است.

و اخفی فی مالا ینبغی الا خفاء اخفات کرده درجای که اخفات نبوده، از کجا می گویید لاینبغی به معنای عدم صحت است؟ از جمله حضرت که می فرماید ایّ ذلک ففعل متعمداً نقض صلاته، اگر جهر و اخفات در غیر مورد خودش عمدا انجام بدهد نمازش درست نیست چون واجبات را عمدا انجاخم نداده است فعلیه الاعادة.

بعد می فرماید فان فعل ذلک ناسیا او ساهیا او لایدری، اگر فراموش کرد یا غفلت کرد یا حکم را نمی دانست فلاشئ علیه قدتمت صلاته، نمازش درست است و لو قبل الرکوع باشد اعاده لازم نیست.

2- این روایت هم از حریز است. حریز عن زراره عن الباقر(ع) رجل جهر فی القرائت فی ما لاینبغی فیه اخفی فی ما لاینبغی الاخفاء فیه و یک مسأله دیگر را هم می گوید و ترک القرائة فی ما ینبغی القرائة او قرأ فی ما لاینبغی القرائة درجایی که قرائت بخواند نخواند درجایی که نباید قرائت بخواند خواند مثل جایی که تسبیحات را خوانده و قرائت هم خوانده است. فرمود: ایّ ذلک فعل ناسیا فلاشئ علیه[1][1]، از روی فراموشی این کار را کرد اشکال ندارد.

اینجا اخلالی در وصف است و لو قابل تدارک است شارع می فرماید تدارک نمی خواهد از این دو روایت استفاده می شود صفات جهر و اخفات صفات استقلالی است نه وجوب شرطی چون اعاده لازم نیست. پس واجب فی حال واجب آخر اما اگر اخلال شکی است که اوصاف و اجزاء و اصل نماز را انجام داده یا نه و حکمش چیست.