صحبت این بود که در روایت معتبر حفص داشت که لیس علی السهو سهوٌ در بعضی روایات دیگر بود لاسهو فی سهو، آن روایت معتبر لیس علی السهو سهوٌ، این تعبیر معنایش این است که هیچ کلفت و مشقتی نیست بنابراین که معنایش همانطور که گفتیم مقتضی موجب در تقدیر است به حسب مضی، لیس علی السهو سهوٌ یعنی لیس علی مقتضی السهو مقتضی السهو نماز احتیاط است لیس علی مقتضی السهو سهو، چیزی که مقتضی سهو است دیگر روی آن سهو نیست یعنی سهو برداشته می شود کانّ سهوی انجام نشده یعنی آن سهو را انجام دادی یا بگویید که حکم سهو نیست و چون کلمه علی دارد معنایش این است یعنی کلفتی نیست پس یعنی در نماز احتیاط اگر شک در رکعات کرد بنا را بر اکثر می گذارد مگر اینکه اکثر موجب بطلان شود آن وقت بنا را بر اقل می گذارد اینطوری کلفتی نیست، بنابر اکثر گذاشتن زحمت ندارد و یعنی زحمت کمتری می کشد اگر مبطل باشد باید بنابر اقل بگذارد چون اگر مبطل باشد آن یک کلفت است، این روایت معتبر هم عرض کردم معنی کلفت را دارد یعنی یک جوری کار کنید که زحمت پیش نیاید.
مسئله بعدی که مرحوم سید عنوان کردند اینکه در نماز احتیاط اگر یک کاری کرد در نماز واجب اگر بود سجده سهو داشت آیا در نماز احتیاط هم سجده سهو است، زیاده و نقص در نماز احتیاط بوجود آمد آیا باید سجده سهو انجام دهد یا نه، بعضی ها معتقدند که سجده سهو به هیچ وجه لزومی ندارد در نماز احتیاط اولا سجده سهو خارج از نماز است به حیث اینکه اگر کسی سجده سهو را عمدا هم انجام ندهد حتی در نماز اصلی نمازش باطل نیست گناه کرده که سجده سهو انجام نداده اینجا هم که نماز احتیاط است و احتمال دارد که نافله باشد بنابراین وجهی ندارد که سجده سهو واجب باشد.
ولی یک عقیده این است که بالاخره نماز احتیاط دو لبه دارد، یک لبه اینکه خارج از نماز باشد یعنی نافله باشد که در نافله هم سجده سهو نیست ولی یک لبه هم این است که این جزء نماز باشد نمازش ناقص بوده و این هم جزء است اگر روی این احتمال بخواهیم کار کنیم باید سجده سهو باشد، ما هم نظرمان بر این شد که نماز احتیاط جزء متمم است علی فرض الحاجة پس جزء صلاة است، بنابراین درست است که نمی دانیم نافله است یا جزء نماز است اما فرض این است که ما اصل نماز را مسلّم کاری کنیم که اشتغال نباشد چون اصل نماز اشتغال داشته برایمان، حالا اگر اصل اشتغال باشد باید نماز احتیاط کامل انجام شود و نماز احتیاط پس احتمال اشتغالش این است که جزء نماز باشد و مثل اصل نماز سجده سهو واجب است ولو اینکه اگر انجام ندهد نماز باطل نیست ولی وجوب دارد. در اجزاء منسیه آن به طریق اولی باید انجام شود سجده فراموش شده، تشهد فراموش شده، اگر در نماز احتیاط تشهد یا سجده را فراموش کرد چون احتمال دارد جزء اصل نماز باشد آن به طریق اولی، پس هم سجده سهو و هم اجزاء فراموش شده حتما باید قضاء شود به نظر ما قاعده اشتغال مقتضی این معنا است.
یک مطلب دیگری مختصر مرحوم سید آوردند لوشکّ فی شرطٍ او جزء منها بعدالسلام لم یرتفع بعد سلام شک کرد که نماز احتیاط را کامل آورده یا یک شرطی یا جزئی را ناقص کرده و انجام نداده بعد از سلام اگر بود فوقش این است که جزء اصل نماز می شود بعد از سلام اعتبار ندارد.
مسئله دیگری که ایشان عنوان کردند این است که اگر نماز احتیاط را فراموش کرد شک بین دو و سه مثلا بود بنا را بر سه گذاشت بعد از نماز باید یک رکعت نماز احتیاط بخواند یادش رفت و بلند شد شروع کرد به یک نماز نافله یا یک نماز واجب ولی قضائی به نحو ذلک خلاصه یک واجب غیر مرتب، در اثنی نماز نافله یا در اثنی نماز قضاء واجب یادش افتاد که نماز احتیاط را نخوانده اینجا چه باید بکند؟ مرحوم سید در عروه فرموده اند نماز را از همانجا قطع می کند این نماز نافله یا این نماز واجب قضائی و نماز احتیاط را می آورد و بعد هم اصل نماز را اعاده می کند.
اما اگر نافله را می خواهد قطع کند که شبهه ای ندارد. نماز واجب قضائی را هم باید قطع کند برای اینکه دوران امر بین تعیین و تخییر است کانّه اگر این نماز واجب را قطع نکند نماز اصلی اش اشکال دارد. اگر چنانچه این را بخواهد رها کند و اصل نماز و نماز احتیاط را بخواهد انجام دهد این نماز واجب قطع نماز واجب اشکال دارد. بین محذورین است ولی این محضورینی است که می شود گفت دوران امر بین تعیین و تخییر است آن اولی است حفظ نماز قبلی، اولا نماز ادائی است در ثانی نمازی که دستش بوده و حکم هم آمده اسبق است به عبارت دیگر، پس از باب دوران امر بین تعیین و تخییر به خاطر احتمال مرجّحیت این اگر نماز قضاء هم باشد نماز قضاء را جایز است قطع بکند.
فراموش کرد نماز احتیاط را بخواند و وارد شد در نماز نافله یا نماز قضاء جایز است نافله را قطع بکند؟ یقینی است نافله مشکلی ندارد، جایز هم است نماز قضاء واجب را قطع بکند، آن هم از باب اولویت ادائی بر قضائی و مانند این اسبقیت و اینها را هم بگوییم جایز است، اما وجوبش چه؟ که واجب است نماز نافله را قطع کند؟ و نماز قضاء فریضه را قطع کند برای دریافت این نماز احتیاطی و اصلاح آن نماز اصلی؟ این وجوب هم به همین جهت وجوب دارد به خاطر اینکه این نماز اصلی واجب بوده تکمیلش کند، اگر ما گفتیم قطع نماز کلا جایز است مشکلی نیست می تواند وسط نماز نماز را قطع کند و از اول بخواند ولی وقتی گفتیم قطع نماز اشکال دارد بنابراین باید نماز را یک طوری تبدیل کند، در نافله قطع مشکلی نیست، در فریضه هم عرض کردم که اولی است که یکی از دو نماز را دست بردارد که از فریضه دست بر می دارد اما بحث در این است که وجوبش چرا؟ که مرحوم سید دارد قطعها اذا نسیها و شرع فی نافلة او قضاء فریضة او نحو ذلک فتذّکر فی اثنائها قطعها یعنی یجب قطعها، این از همان باب است که نمازی که دستش بوده را باید تکمیل کند و آن اولی است، این هم از باب وجوب.
حالا اصل مسئله درست است؟ یعنی اینکه بگوییم نماز قضائی یا نافله ای که دستش است باید قطع کند مطلقا، برگردد نماز احتیاطش را بخواند و اصل نماز را هم دوباره اعاده کند. ببینیم این چطور است؟ واقعش این است که این نمازی که شروع کرده نماز نافله یا فریضه قضائی به رکن رسیده یا نه، اگر به رکن رسیده و رفته به رکوع اینجا دیگر نمی تواند برگردد به نماز احتیاط چون اضافه رکن انجام داده و نمی تواند نماز احتیاطش را درست کند بنابراین لازم نیست اینجا نماز را قطع کند همین نماز را ادامه دهد بعد اصل نماز را اعاده کند. اگر بنا است اصل نماز را دوباره بخواند چرا قطع کند، همین نمازی که هست را تمام کند بعد اصل نماز را اعاده کند.
اگر به رکن وارد نشده در قرائت است و یادش افتاد اینجا می توانیم بگوییم برگردد به نماز احتیاط چون چیزی اضافه نشده یک تکبیر و یک قرائت، قرائتش که آیه قرآن است در نماز عمدی هم هرکجا انسان بخواند اشکال ندارد قبلا هم بحث کردیم، الله اکبر هم که تکبیر است این را هم قبلا صحبت کردیم و مشکلی نداریم. پس اگر وارد رکن نشده است مشکلی ندارد و می توانند برگردد به نماز احتیاط و نماز احتیاط را انجام می دهد اصل نماز هم اینجا اشکال ندارد برای اینکه طوری نشده، مشکلی پیش نیامده ولی اگر به رکوع رفته یک رکنی اینجا اضافه شده این رکن اضافه را نمی شود کاری کرد، روی این حساب دیگر نماز احتیاطش را نمی تواند انجام دهد چون فاصله شد و چه کاری است نماز را قطع کند همین نماز را ادامه دهد و بعد اصل نماز را هم اعاده کند.