|
صلاة جلسه پنجاه و یک
بسمه تعالی
صحبت در مسئله هجدهم بود که مرحوم سید عنوان کرد، دو قسمت عمده دارد هردو هم مربوط به نسیان نماز احتیاط است، گاهی شخص فراموش می کند نماز احتیاط را، شروع می کند به یک نماز غیر مترتبه که ترتیبی با نماز قبلی ندارد، مثلا نافله یا نماز واجب قضائی که ربطی به این ندارد گاهی اوقات هم شروع می کند به یک نمازی که مرتب به این نماز است در این نمازی که نماز احتیاط دارد، حکمش فرق می کند، در آن مورد اول که فراموش کرد نماز احتیاط را بخواند و شروع کرد به یک نماز غیر مترتبه مثل نافله یا نماز قضائی در اثنی این نماز نافله یا نماز قضائی یادش افتاد که نماز احتیاط باید می خواند و فراموش کرده سید فرمود فورا قطعها این نمازی که شروع کرده قطع می کند احتیاط را می آورد بعد اصل نماز را هم اعاده می کند، این نظر مرحوم سید و خیلی ها هم همین را پذیرفته اند ولی باید ببینیم که این شخصی که وارد نماز نافله یا نماز قضائی شده به رکوع رسیده یا نه اگر به رکوع رسیده به درد نمی خورد که برگردد به نماز قبلی این رکوع اینجا اضافه است یعنی نمی تواند این نماز را قطع کند و بشود نماز قبلی چون رکوع ایجاد شده بنابراین نماز قبلی خراب شد چون نماز قبلی نماز احتیاط می خواست و نماز احتیاط هم باید متصل به نماز باشد متصل نشد یک نماز دیگری هم خواند به رکوع رفت، در این صورت نمی تواند برگردد به نماز اصلی خودش چون نماز اصلی نماز احتیاط می خواست و احتیاطش هم خراب شد پس چرا دست از نمازش بردارد، این نمازی را که شروع کرده یا نافله یا قضائی را ادامه دهد باید هم ادامه دهد روی این که اگر نماز واجب باشد بنابراین که قطع نماز واجب اشکال دارد باید هم ادامه دهد، حالا نافله را هم نمی گوییم باید ادامه دهد می گوییم ادامه دهد چون خاصیتی ندارد که قطع کند، اما نماز فریضه واجب را باید ادامه دهد بنابراین نمازش را ادامه می دهد و تمام می کند و اصل نماز را دوباره می خواند.
اما اگر به رکوع نرفته و یادش آمده که باید نماز احتیاط می خوانده اینجا می تواند این را رها کند و نماز احتیاط را شروع کند، اینجا یک تکبیرة الاحرام گفته و یک قرائت این طوری نیست رکنی نیست در تکبیرة الاحرام هم قبلا گفتیم ولو از نظر فقها رکن حساب کردند ولی در روایات هیچ کجا تکبیرة الاحرام به عنوان رکن نیامده است لذا اضافه اش را هم قبلا عرض کردیم که اگر کسی دو سه بار تکبیرة الاحرام بگوید از باب احتیاط می گوییم نمازش اشکال دارد، قبلا راجع به این مسائل صحبت شد. بنابراین اگر به رکوع نرفته است مشکلی ندارد. قبلا گفتیم که ده مورد ذکر شده برای عدول و این از آن موارد نیست که حمد و سوره که خوانده عدول کند به یک نماز احتیاط مثلا، اصلا رسما نماز احتیاط را شروع کند. اینجا تکبیرة الاحرام یک ذکر است مگر در خود نماز احتیاط تکبیرة الحرام نمی گوییم؟ اول نماز احتیاط تکبیرة الاحرام دارد اگر در متن واقع این نماز احتیاط لازم باشد اصل نماز کمبود داشته این لازم است، اگر تکبیرة الاحرام رکن است که اینجا اضافه است پس معلوم می شود همانطور که در روایات گفته نماز رکوع و سجود و قبله و وقت و طهور است و تکبیر را نگفته است همین است. قرائت هم که آیه قرآن است و عمدا هم اگر کسی در نماز بخواند اشکال ندارد پس بنابراین اینجا از اول نماز احتیاط را شروع می کند و می خواند.
فرع دوم اینکه وارد شده به یک نماز مرتب یعنی نماز ظهر را خواند شک کرد و باید نماز احتیاط بخواند یادش رفت و نماز عصر را شروع کرد، در مترتبین این مسئله در محل خودش است که اگر کسی نماز اولی را انجام نداد و نماز دوم را شروع کرد یکی از موارد قطعی عدول است، جزء آن ده موردی که عدول درباره اش درست است همین است که در نماز دوم مترتب به نماز قبلی یادش افتاد که نماز قبلی را یا نخوانده یا باطل شده باید او را بخواند عدول کند به آن نماز قبلی آن را تمام کند بعد این را بخواند، این مسلّمیات موارد عدول است.
اگر وارد نماز عصر شد یادش افتاد که نماز احتیاط مربوط به نماز ظهر را نخوانده است، این دو جور است، یک وقت است می شود به نماز احتیاط عدول کنیم، مثل آنجایی که شک کرده بین سه و چهار و بنا را بر چهار گذاشته باید یک رکعت نماز احتیاط بخواند این هم شروع کرده به نماز احتیاط یک رکعت خوانده است رکعت دوم را هم اگر شروع کرده به رکوع نرفته یادش افتاد، اینجا محل عدول باقی است برای اینکه یک رکعت می خواهد، اینجا هم یک رکعت رد نشده است می تواند اینجا هدمش کند و همان یک رکعت را بشیند و تمام کند و نمازش هم درست است. محل عدول باقی است.
اما اگر محل عدول گذشته یعنی شک بین سه و چهار کرد در نماز ظهر بنا را گذاشت بر چهار باید یک رکعت نماز احتیاط بخواند یادش رفت شروع کرد به نماز عصر و در رکوع رکعت دوم یادش افتاد، اینجا یک رکوع اضافه شده و نماز احتیاطش باطل شده است اگر نماز احتیاط باطل شد نماز ظهرش هم باطل شده است بنابراین اینجا باید نماز را از اول انجام دهد، انجامش هم به این صورت است که اگر محل عدولش گذشته عدول کند به نماز قبلی نه به نماز احتیاط، یعنی به نماز ظهر عدول کند، از جاهایی که عدول جایز است عدول نماز بعدی به نماز قبلی است مثل اینکه در نماز عصر یادش افتاد که نماز ظهر را نخوانده یا اصلا نماز ظهرش باطل بوده اینجا عدول می کند به نماز قبلی یعنی به نماز ظهر اینجا نماز احتیاطی که شروع کرده بیش از نماز احتیاط لازم است پس نمی تواند عدول کند به نماز احتیاط چون به احتیاط نمی تواند برگرداند بنابراین نماز احتیاط خراب شد و نماز احتیاط که خراب شد نماز ظهر هم خراب شد و باطل است وقتی باطل است باید این نمازی را که شروع کرده عدول کند به نماز ظهر.
یک نکته ای که باید توجه شود این است که آیا نماز در وسط نماز جایز است؟ مثلا یک کسی نماز ظهر شروع کرد بعد همین شکی که گفتیم بر او پیش آمد کرد بنابر نماز احتیاط گذاشت و در نماز بعدی یادش افتاد که نماز احتیاط را نخوانده است، حالا همین نماز را مطلقا بگوییم ادامه بده بعد هم وقتی نماز تمام شد دنباله اصل نماز قبلی را بگیرد. از باب صلاة فی صلاة آیا اشکال دارد؟ وسط یک نماز یک نماز دیگر بخواند تمام شد ادامه قبلی را بگیریم؟ یک جا در فقه داریم و همه هم پذیرفته اند نماز آیات می خواند و یک دفعه وقت تنگ شد دید وقت یومیه اش از بین می رود اینجا بلافاصله نماز آیات را رها می کند نماز یومیه اش را می خواند، نماز یومیه که تمام شد ادامه نماز آیات را انجام می دهد. اگر این باشد یک قدری این مسائلی که گفتیم عوض می شود، منتهی این نوعا پذیرفته نیست.
صلاة فی صلاة گفتیم که یک مورد دارد ادله ای ذکر شده که جایز نیست، اول اینکه ادعادی اجماع شده است که صلاة فی صلاة نمی شود، این اجماع با مدرکیتی که وجود دارد نمی شود قابل اعتماد باشد. دلیل دوم گفتن فوت موالات است وقتی نماز قبلی وسطش رها می شود و یک نماز دیگری را انجام می دهیم و دوباره برمی گردیم به نماز اولی این فوات موالات بین اجزاء نماز اولی است، یک رکعت خوانده بعد این را رها می کند یک نماز دیگر می خواند و دوباره برمی گردد ادامه آن یک رکعت را می خواند، این فوت موالات است در نماز قبلی، این را می تواند اشکال کند که اولا همه جا فوت موالات نیست یک وقت در تشهد نماز قبلی رها کند و نماز بعدی را بخواند و همین طور نماز بعدی او کجاس این فرق می کند و به علاوه بحث در این است که موالات به وسیله نماز از بین می رود؟ با سخن گفتن با دیگران از بین می رود با کارهای دیگر از بین می رود، ولی با ذکر و عبادت از بین می رود؟ وسط نماز بخواهد دعای کمیل بخواند این معلوم نیست از بین برود، دلیل سومی که گفته شده فعل کثیر است، وسط نماز اولی بخواهد یک نماز دیگر بخواند این فعل کثیر است و فعل کثیر مبطل است این را هم قبول نداریم همه جا فعل کثیر باشد موارد مختلف است و اصلا هم چون با دعا و ذکر و عبادت و این موارد است معلوم نیست این مزاحم باشد، خلاصه این محل حرف است. دلیل آخری است که به نظر ما این دلیل یک قدری محکم است ارتکاز متشرعه، متشرعه اصلا ابا دارد نماز در نماز دیگر، واقعا ابا دارد و به هرکه بگوییم تعجب می کند و بعد وقتی نماز آیات را برایش مثال بزنیم آن مورد را می پذیرد، ارتکاز متشرعه به طور قاطع بر این است که صلاة فی صلاة مثل یک عمل خارجی فی صلاة می شود و این خلاف معنا است.
یک مطلب دیگر در این صلاة مرتبه که مسئله اش را گفتیم بعضی ها گفتند اینجا سه احتمال دارد یعنی سه جور می توانیم کار کنیم. درنماز عصر یادش افتاد که نماز احتیاط نماز ظهر را نخوانده است، گفتند سه کار می شود کرد:
یک کارش عدول است و بعضی ها هم گفتند عدول خلاف قانون است، این حرف اشتباهی است عدول کجا خلاف قانون است، این همه ادله داریم در عدول مرتب به مرتب از عصر به ظهر جزء قطعیات است که همه قبول کردند. گفتند یک احتمال عدول است هو خلاف قانون.
مطلب دوم گفتند که راه دوم اینکه احیاط بیاوریم در اثنی نماز قبلی این می شود صلاة فی صلاة این هم که درست نیست و ارتکاز متشرعه خلاف این است.
راه سوم اینکه نماز را قطع کنیم و نماز احتیاط بیاوریم، این مقداری که این وسط فاصله شد چه؟ به هرحال بعضی چیزهایی در نوشته ها دیدم که فهمیدم مسئله خوب در ذهن نویسنده نیامده است.
یک مطلب این بود که در نماز نافله که مسلما قطعش جایز است و بحثی در آن نیست و در نماز فریضه اگر وارد شده است یادش افتاد که نماز احتیاط نماز قبلی را نخواند غیر مرتب آنجا گفتیم که بالاخره امر دائر است بین این که نماز قبلی که داخلش بوده خراب کند یا این نمازی که الان دستش است، این را گفته شده از باب دوران امر بین تعیین و تخییر اهم حفظ نماز اصلی است، این یک چیز مبهمی است. و ما قبلا عرض کردیم این مورد را.
مسئله 19: اگر یک سجده یا یک تشهد در نماز احتیاط فراموش شود اینجا چکار کند؟ بعد از نماز احتیاط باید قضاء کند، مرحوم سید می گوید علی الاحوط قضا کند بعضی ها گفتند لزوم ندارد قضاء کند برای اینکه نماز احتیاط معلوم نیست که جزء نماز باشد ولی قاعدتا باید بگوییم واجب است که این را حتما انجام دهد برای اینکه ما می خواهیم یک کاری کنیم که از اشتغال نماز اولی خارج شویم و اشتغال از نماز اولی باید تمام اجزاء مشتغله را بیاوریم بنابراین این تشهد و سجده فراموش شده که مربوط به آن نماز است تا نیاورده ایم یقین به برائت پیدا نمی کنیم اشتغال یقینی و برائت مشکوک، بنابراین باید این را حتما بیاورد.
چهار‌شنبه 8 اردیبهشت 1395
|
