|
صلاة جلسه صد و یک
بسمه تعالی
یک سلسه احکامی برای نماز عید هست بحث علمی مشکلی ندارد این احکام ولی به هرحال باید کامل بخوانیم. مطلب اول در نماز عید سوره معینی شرط نیست در این دو رکعت هرسوره ای را بخوانند کافی است ولی طبق بعضی روایات افضل سوره شمس هست در رکعت اول و سوره غاشیه در رکعت دوم یا سوره سبّح الاسم ربّ الاعلی در رکعت اول سوره والشمس در رکعت دوم، برای اینکه معطل نشویم آدرس ها را عرض می کنم باب دهم از همین ابواب صلاته چندتا روایت هست روایت 2 از همین باب دهم ثمّ تقرأ فاتحة الکتاب ثمّ تقرأ والشمس و ضحیها، شمس رکعت اول در رکعت دوم ثمّ تقوم فتقع فاتحة الکتاب و هل اتاک حدیث الغاشیه این راجع به این. در روایت دهم این باب دارد ثمّ یقرأ امّ الکتاب و سورة نمی گوید چه سوره ای بعد در آخر حدیث دارد یقرأ فی الاولی سبح اسم ربّک الاعلی و بالثانیه والشمس و ضحیها که پیداست لزومی ندارد طبق اول روایت هرسوره ای خواندید کافی است ولی افضل این دو سوره هست.
مطلب بعدی اینکه در این صلاة عید می شود روی کل ما یصّح السجود علیه سجده کرد برگ درخت، سنگ ولی بهتر این است که روی زمین یعنی روی خاک سجده شود حالا سنگ هم بالاخره چون جزء زمین هست آن هم مثل خاک ولی به هرحال بهتر از برگ درخت وچیزهای دیگر هست. در باب هفدهم چند روایت هست ببینیم به عنوان نمونه، روایت ششم از همین باب ولایصلی علی حصیر ولایسجد علیه بر حصیر و بوریا سجده نکنند روی زمین سجده کنند، ممنوع نیست ولی افضل می گیرد. در روایت دوازدهم این تعبیر را دارد لاتصلی انّ یوم یدین علی بساط ولاباریه روی بساط یعنی سجاده ولاباریه بوری ها حصیر سجده نکنید در صلات عیدین. در بعضی روایات دیگر هم دارد ازجمله روایت دهم صحیحه معاویة بن عمار انّ رسول الله(ص) کان یخرج حتی ینظر الی آفاق السماء بیرون می آمد و نگاه به آسمان می کرد و بعد فرمود ولاتصلین یومئذٍ علی بساط ولاباریه یعنی بوریه حصیر.
مطلب دیگر غسل مستحب است برای این نماز در مستدرک باب ششم همین باب روایت دوم و بعضی ابواب دیگر. در بعضی روایات دارد که عمامه سفید در برسر بگذارد و لباسش را قدری بالا بزند ببینید تعبیر را، در باب 19 از همین باب روایت اول از امام رضا(ع) همان روایت مفصل نماز امام رضا هست که مأموم فرستاد و درخواست کرد و حضرت هم حرکت کرد جزء تشریفاتی که نقل می شود برای نماز عید از حضرت امام رضا این هست بعث المأموم الی الرضا(ع) یسئله ان یرکع و یحضرالعید و یصلی و یخطب از حضرت خواست هم نماز بخواند و هم خطبه فبحث الیه رضا(ع) قد علمت ما کان بینی و بینک من الشهود فی دخول هذا الامر حضرت پیغام داد خودت می دانی چه شرایطی من با تو کردم در وارد شدن به حکومت که دخالتی نکنم در کارها خلاصه یک قدری ادامه داد بعد فرمود ان اعفیتنی من ذلک فهو احبّ الیه اگر من را معفوق بدانی بهتر هست و انّ تأکنی اگر اصرار کنی که من بیایم نماز بدان خرجت کما خرج رسول الله و امیرالمومنین مثل پیامبر و علی حرکت می کنم فقال المأموم اخرج کیف شئت بعد روایت ادامه دارد مفصل است دارد که وجتمع القواد والجند علی باب ابالحسن(ع) همه فرماندهان و همه ارتش جلو خانه امام جمع شدند فلمّا طلعت الشمس خورشید که طلوع کرد قام فاغتسل و تعمّم بعمامة البیضاء عمامه سفیدی بر سر گذاشت از زمان مأموم رسم شد عمامه سبزو سیاه حالا ای حال اینکه سادات از شیوخ جدا شوند در عمامه این بعدها شد از همان زمان والا پیامبر عمامه اش سفید بوده و تعمم بعمامة البیضاء من قطن القی طرفا منها علی صدره یک طرف عمامه را انداخت بین سینه و طرفا بین کتفین و یک طرف دیگر عمامه را هم پشتش بین کتفین قرار داد و تشمّر یعنی پاچه ها را بالا زد ثمّ قال لجمیع موالیه افعلوا مثل ما فعلت بعد به همه نزدیکانش فرمود همه تان مثل من اینکار را کنید ثمّ اخذ بیده عکازاً عصی در دست گرفت ثم خرج و نحن بین یدی ما جلوی حضرت بود و حضرت بیرون آمد و هو حافف قد شمّر سراویله الی نصف الساق حضرت پا برهنه بود لباس را بالا زده بود تا نیمه ساق و علیه سیاق مشمّره لباس هایی که بالازده بود فلما مشی و مشینا بین یدیه حضرت حرکت کرد ما هم جلوی حضرت حرکت می کردیم رفع رأسه الی السماء و کبّر اربع تکبیرا چهارتا الله اکبر گفت فخیل لنا ان السماء واحیطان تجاوبه ما اینطور احساس می کردیم که آسمان و در و دیوار جواب حضرت را می گویند و آنها هم این ذکر را می گویند والقواد والناس علی الباب همه هم جلوتر هستند قد تهیّئو و لبسوا السلاح و تزیّنوا باحسن الزینة فلما طلعنا علیهم به هذه الصورة آنها با لباس تشریفاتی و رسمی آمده بودند وقتی ما که اطرافیان امام هستیم و خود حضرت را به این قیافه دیدند وقف علی الباب وقف جلوی در ایستاد ثمّ قال الله اکبر الله اکبر همین دعایی که بعد از نماز و قبل از نماز خوانده می شود در نماز عید، این تشمیر را چندجای روایت داریم. حدیث خیلی مفصل هست که بعد آخرش مأموم فرستاد که کافی است شما اذیت می شوید و برگردید.
مطلب بعدی این است که ذکر شده است که مستحب است در نماز عید فطر دنبال چهار نماز که اولی آن مغرب شب عید است، عشاء شب عید نماز صبح صبح عید و نماز ظهر روز عید این چهار نماز پشتشان تکبیرات را بگویند، در عید قربان دنبال ده نماز اگر در منا نیستند و اگر در منا هستند دنبال پانزده نماز، در عید قربان اگر گفتیم اگر در منا نیست دنبال ده نماز تکبیر را بگوید اولی آن ظهر عید است و دهم صبح روز دوازدهم هست و اگر در منا هست آخریش صبح روز سیزدهم هست.
در باب 21 چندتا روایت است ازجمله دهم و دوازدهم، مرحوم صاحب جواهر ضمن اشاره به این روایات می گوید بلاخلاف از انتصار سید و خلاف و منتهی هم نقل می کنند اجماع که اگر در منا نیست ده نماز و اگر در منا هست دنبال پانزده نماز.
مطلب بعدی اینکه در کیفیت این تکبیرات و قنوت ها اختلاف هست که چه بخوانند؟ مرحوم صدوق در امالی صدوق طبق همین متعارفی که می خوانند و در مفاتیح هم نقل کرده است طبق همین می خوانند در روایات هم از جمله در باب 20 روایت ششم اینطور دارد یقول الله اکبر الله اکبر لااله الا الله والله اکبر و للله الحمد الله اکبر علی ما هدانا والحمدالله علی ما ابلانا این در روایت ششم هم خصال نقل کرده است و هم بعضی ها از امالی نقل کرده اند. اینجا نقلش از خصال است.
در باب 21 روایت دوم درباره عید قربان التکبیر بمناء فی دبر خمس عشرة الصلاة در منا اگر هست دنبال پانزده نماز و فی سائرالامصار فی دبر عشر صلوات و اگر در منا نیست دنبال ده نماز همین تکبیرات را بگویند، و اول التکبیر فی صلاة الظهر یوم النهر از نماز ظهر روز عید شروع کند بعد عبارت این است الله اکبر الله اکبر لا اله الا الله والله اکبر الله اکبر و للله الحمد الله اکبر علی ما هدانا الله اکبر علی ما رزقنا من جهیمة الانعام حدیث هم صحیحه معتبر از زراره این هم این روایت.
مرحوم مفید در مقنعه می گوید این تکبیرات مستحب است وجوب ندارد اما مشهور همانطور که جلسه قبل هم عرض کردیم می گوید واجب است و به وجوب شرطی توضیح دادیم که نماز عید با این انجام می شود و مرحوم مفید دلیلشان چیست؟ در باب دهم یک روایتی هست ببینیم چه استفاده ای می شود از آن روایت هفدهم: انّ عبدالملک بن اعین این را به یک تناسبی جلسات قبلی خواندیم سئل اباجعفر(ع) عن الصلاة فی العیدین قال الصلاة فیهما سواء نمازی که در عید فطر می خوانیم مثل هم هست یکبّرالامام تکبیرة الصلاة قائما کما یصنع فی الفریضه الله اکبر افتتحایه را می گویند مثل بقیه نمازها ثمّ یضی فی الرکعة الاولی ثلاثة تکبیرات بعد در رکعت اول سه تکبیر دنبال آن دارد ما داشتیم شش تا این سه تا و فی الاخری هم ثلاث در رکعت بعدی هم سه تکبیر غیر از تکبیر اولیه و غیر از تکبیر رکوع و سجود ما دوم را می گوییم پنج تا و ان شاء ثلاثا و خمسا اگر دلش می خواهد رکعت اول سه تا و دوم پنج تا و ان شاء خمسا و سبعا اگر دلش می خواهد رکعت اول پنج تا دوم هفت تا بعد ان یلحق ذلک الی وتر، به وتر ختم کند هرچه که باشد.
این پیداست که استحباب را قائل می شود و مفید هم تمسکش به این هست اما تقیه از صدر این روایت پیداست شیعه هیچ وقت سه تکبیر نمی گوید.
مطلب بعدی اینکه آیا در زمان غیبت که نماز عید وجوب ندارد که همه متفق اند که نماز عید وجوب ندارد در زمان غیبت، حالا اگر کسی نماز عید را در زمان غیبت خواند خطبه اش را هم باید بخواند یا خیر؟ مرحوم صاحب حدائق تصریح می کند که خطبه واجب است و باید خطبه را بخواند منظور جماعت است منتهی قید نکرده است که جماعت چندنفر بعید نیست حتی یک نفر، یک امام داریم یک مأموم اما در ذهن خیلی بعید می آید قبلا هم از صاحب جواهر برایتان نقل کردیم که اگر یک نفر یا دو نفر مأموم هست اصلا این در ذهن نمی آید که برا اینها شخص خطابه بخواند. خطبه در یک جایی باید باشد که جمعیتی باشند و مورد توجه باشد و بخواهد مسائل را بگوید.
یک روایت هست روایت دوازدهم از باب 11، انّما جعلت الخطبه فی یوم الجمعه فی اول الصلاة این روایت در علل الشرایع و عیون الاخبار هست، باسنیده عن فضل بن شاذان در وسائل پر هست این سند که از فضل بن شاذان نقل شده است فضل خودش از بزرگان است که بحثی در آن نیست اما در سند بعضی افراد غیر موثق هم هست عن الرضا(ع) حضرت فرمود انّما جعلت الخطبه فی یوم الجمعه فی اول الصلاة در روز جمعه خطبه اول هست قبل از نماز هست و جعل فی العیدین بعدالصلاة اما در عیدین خطبه بعد از نماز است چرا؟ لانّ الجمعة امرٌ دائم و یکون فی الشهور والسّنته کثیرا، جمعه همیشگی است در ماه و سال زیاد نماز جمعه پیش می آید و اذا کثر علی الناس ملّو وقتی زیاد شد مردم خسته می شوند و ترکوا رها می کنند می روند و لم یقیموا الیه و تفرقّوا عنه متفرق می شون لذا خطبه قبل از نماز هست اما والعید انّما هو فی السّنة مرّتین عید در سال دو دفعه هست و هو اعظم من الجمعه از جمعه هم مهمتر است والزحام فیه اکثر والناس فیه ارغب ازدهام جمعیت بیشتر و مردم رغبتشان بیشتر فان تفرّق بعدالناس بقیه عامّتهم اگر بعضی ها متفرق شدند بعضی های دیگر هستند از این روایت کانّ استفاده کرده است مطلب یک مطلب الزامی نیست فقط در حقیقت جنبه استحبابی است، صاحب حدائق به همین روایت تمسک می کند چون اول روایت انما جعلت خطبه جُعِل جعل تشریعی هست هم در نماز عید و هم در نماز چیز هست که جعل تشریعی هست که باید باشد.
این احکام اجمالی مربوط به مثبتات است یعنی مستحبات یا واجبات در نماز عیدین.
یک مطلب دیگر اینکه مستحب است که همه پیاده و پابرهنه حرکت کنند همین که حدیث امام رضا(ع) را خواندیم. یک مطلبی در ذهن بود سابقا هم به نظر در حج هم مفصل بحث کردیم و آن است که آیا پیاده رفتن و پا برهنه رفتن این یک خصوصیتی دارد؟ مردم زیارت می روند پابرهنه یا در حج هم همینطور، اینها خصوصیتی دارد؟ بالاخره می خواهیم برویم زیارت امام چه سواره برویم چه پیاده قاعدتا از باب افضل الاعمال اعمضها خواستند بگویند که فضیلت این بیشتر هست، امام حسن مجتی بعضی گفتند 25 بار پیاده مشرف شده است حج از مدینه به مکه، هرچه افراد اصرار می کرد که سوار شوید ایشان قبول نمی کرد.
یک چیزایی در نماز عید مکروه است: یک افرادی که در نماز عید می آیند نباید اسلحه حمل کنند در مشاهد مشرفه کلا اسلحه برداشتن خوب نیست یا به جهت تشریفات است نباید تشریفات باشد یا اینکه موجب خوف است به هرحال مکروه هست روایات هم دارد از جمله در باب شانزدهم همین ابواب صلاة عیدین یک روایت اینطور شد، روایت اول معتبره سکونی کلینی عن علی بن محمد عن سهل بن زیاد عن نوفلی عن السکونی در علی بن محمد حرفی هست ولی روایت بد نیست عن جعفر عن ابیه قال: نهی النبی(ص) ان یخرج السلاح یا ان یُخرج السلاح فی عیدین حصرت نهی کرد که صلاح را در عیدین بیرون بیاورند. دارد الا ان یکون عدوٌ هذه مگر اینکه دشمن حاضر است یعنی درهمان منطقه دشمنی هست که می ترسید. بعضی روایات دیگر هم به همین معنا نقل شده است.
دوم اینکه پیش و پس از نماز عید مطلقا نافله ممنوع است یعنی مکروه، کراهت دارد در باب اول از همین ابواب یک روایت را ببینیم، روایت دوم از این باب معتبر صحیحه زراره صلاة العیدین مع الامام سنّة نماز عید با امام سنت هست، سنت نه اینکه مستحب است قبلا توضیح دادیم فرض النبی و در قرآن هم با اینکه طبق روایات هست ولی بازهم قرآن خودش صراحت ندارد بر نماز عید روایت می گوید این آیه برای نماز عید است اگر حالا این را گفتیم در قرآن کانّ حساب می شود آن وقت سنّة یعنی کونها مع الامام دیگر این را در قرآن ندارد. علی ای حال بعد دارد ولیس قبلهما ولابعدهما صلاة ذلک الیوم الی الزوال قبل و بعد از نماز عید نمازی نیست، ظاهرش این است که مطلقا نمازی نیست، نماز واجب که پیداست نیست تا ظهر نماز مستحبی هم نیست پس نافله ای هم نخواند الا در مدینه اگر در مدینه هستند در مسجدالنبی بروند نماز بخوانند بعد بروند بیرون صحرا برای نماز عید، این در روایت اول از باب هفتم.
یک قسمتی از روایت اینطور داریم ارأیت صلاة العیدین هل فیهما اذانٌ والاقامه؟ قال لیس فیهما اذان و اقامه ولکن ینادی الصلاة مرّات اما این تیکه که الا فی المدینه در همین جا بود. چندین روایت داریم که لیس قبلهما ولابعدهما صلاة روایت دهم از همین باب عن الصادق(ع) رکعتان من السنة لیس تصلیان فی موضع الا فی المدینه دو رکعت جزء سنت است هیچ کجا مستحب نیست الا در مدینه، تصلی فی مسجدالرسول فی العید قبل ان یخرج الی المصلی در مدینه پیش از اینکه به مصلی بروند در صحرا در خود مسجد دو رکعت نماز می خوانند لیس ذلک الّا بالمدینه، دلیل این چیست؟ عمل پیامبر.
دوشنبه 28 تیر 1395
|
