یک بحث تعدادی از نمازهای مستحبی را آورده اند که بعضی از آن ها عناوین خاصه مستقله دارد بعد هم یک بحثی کردند راجع به فرق های اساسی بین نمازهای مستحبی و نمازهای واجب، هردو بحث بحث مفیدی هست.

حالا به هرحال ما سعی می کنیم سریع تر رد شویم، دو سه مطلب کوچکی درباره همان صلاة جعفر ماند که مختصرا و سریعا عرض می کنیم.

اول این بود که روایات داشت که نماز جعفر که می خوانیم می توانیم به پای نافله هم حساب کنیم، بحث شد در اینکه منظور کجا هست؟ ما نیت نماز نماز جعفر کنیم پای نافله هم حساب می شود یا نیت نافله کنیم پای جعفر هم حساب می شود یا نیت هردو را کنیم؟ این بحثی بود که مفصل صحبت شد، مرحوم آقای خوئی و صاحب جواهر و خیلی ها گفته اند قصد هردو را کنیم، مرحوم آقا سید جمال گلپایگانی گفت قصد نافله کنید نماز جعفر هم حساب می شود.

ما عرض کردیم که وجه دوم یعنی قصد نماز جعفر کنید نافله هم حساب می شود، از روایات این استفاده می شود، حالا اگر کسی بگوید من نمی دانم مفاد روایات چیست، این چطور است؟ می گوید من نماز می خوانم قصد کردم آن چه را امام فرموده، من این دوتا دو رکعت نماز را می خوانم نمی دانم باید کدام از این سه صورت را انجام دهم، قصدهما یا قصد نافله یا قصد صلاة جعفر می گویم خدایا من دو دو رکعتی می خوانم آن چه که امام صادق فرموده همان نیت من باشد که من نمی دانم چه بوده است، فکر نکنم این اشکالی داشته باشد ما در معلقات عروه داریم که قصد ما فی الحدیث، ما فی الروایة علی الاجمال این هم اشکال ندارد بگوید من نمی دانم این در چه صورت هست بگویم آنچه را امام فرموده است همان را می گویم مثل اینکه مثلا یک کسی پولی به شما می دهد نماز و روزه استیجاری برای او انجام دهید بعد یادتان می رود اسم این چه بود، برای پدرش بود اسم پدرش چه بود می گوید خدایا همان که او گفته است، این ظاهرا عقلائی اش کافی است، می گویم این نماز را می خوانم یا این روزه را انجام می دهم برای همانی که فلان کسی گفت، حالا فلان کس را هم نمی شناسم مثلا آن کسی که عبای قرمز روی دوشش بود بعید نیست این ها کافی باشد.

مطلب دوم اینکه چهار رکعت نماز جعفر با دو سلام در روایات متعددی داریم چون نمی خواهم معطل شوم فقط آدرس عرض می کنم، باب اول روایت پنجم، باب ششم روایت اول، این صریح روایت که دو رکعت می خوانند سلام می دهند بعد بلند می شوند دو رکعت دیگر می خوانند.

حالا در همین روایت اول از باب ششم چون یک حکم دیگر هم دارد و آن اینکه می توانید تفویق کنید یعنی دو رکعت حالا بخوانید دو رکعت هم بعدا بخوانید اشکال ندارد اینطور دارد اسئله عن رجل صلّی من صلاة جعفر رکعتین ثمّ تعجّله عن الرکعتین الاخریتین حاجتٌ دو رکعت خواند بعد کار عجله ای پیش آمد بعد دو رکعت دیگرش را نخواند حضرت فرمود اشکال ندارد، پس دو دو رکعتی است با دو سلام همین این روایات دارد و هم تناسعش با کل نماز های نافله.

مطلب بعدی اینکه گفتیم در نماز فریضه هم این کار ممکن است یعنی یک نماز واجب می خواند و این را به پای نماز جعفر هم حساب کند مرحوم سید گفت اشکال ندارد، فرمودند لایبع که بگوییم این درست است، اشکال می شد که نماز جعفر یک خصوصیاتی دارد سیصدتا تسبیحات دارد، سوره های خاصی اگر بخواهیم این ها را در نماز فریضه پیاده کنم تغییر هیئت نماز فریضه می شود، هیئتش عوض می شود این تغییر هیئت آیا مضر نیست بر نماز واجب؟ این تابع یک مسئله دیگری است و آن این است که ما روایاتی قبلا داشتیم در این روایات این بود که دعا در نماز اشکال ندارد، قرآن اشکال ندارد، ذکرالله و ذکرالنبی و طبق یک روایت ذکر امامان و اهل بیت اشکال ندارد نداشت به شرط اینکه مختصر باشد مفصل هم باشد، وسط نماز دعای کمیل بخوانید، دعا و ذکر و قرآن گفتیم اشکال ندارد پس این اشکال ندارد. بعضی گفته اند که تغییر هیئت شود درست نیست، در محشین عروه بعضی آقایان نظرشان بر این است ولی اگر صریح روایات داشت که ذکرالله و ذکرالنبی و ذکر اهل بیت و دعا و قرآن این ها در نماز چه واجب و چه مستحب اشکال ندارد می خواهد کوتاه یا مفصل باشد اشکال ندارد.

مطلب بعدی اینکه نماز جعفر دو قنوت دارد در روایات آمده از جمله در باب چهارم روایت سوم رجاء بن ابی ذحاک که همراه امام رضا در این سفر بوده او می گوید کان امام رضا اینطور بود که یصلی صلاة جعفر اربع رکعات چهار رکعت می خواند یصلّم فی کل رکعتین در هر دو رکعتی سلام می داد و یقنط فی کل رکعتین فی الثانیة قبل الرکوع بعدالتسبیح در هر دو رکعتی در رکعت دوم قبل از رکوع بعد از ذکر تسبیحات آن پانزده تایی که بعد از قرائت می گوید قنوت می کرد پس دو قنوت است مثل نماز واجب نماز صبح مثلا در رکعت دوم این هم در رکعت دوم، دو دو رکعتی و دو قنوت دارد.

اما یک روایت دارد در باب چهارم همین باب روایت اول مرحوم طبرسی در احتجاج از حمیری عن الصاحب الزمان(س) کتب الیه یعنی حمیری نامه نوشته است به حضرت فسئله عن صلاة جعفربن ابی طالب درباره نماز جعفر فی ایّ قاطها افضل کدام وقت افضل است و هل فیها قنوت قنوت هم دارد؟ و ان کان اگر قنوت دارد ففی ایّ رکعة منها در کدام رکعت؟ فاجاب حضرت جواب نامه اینطور داد افضل اوقاتها صدرالنهار من یوم الجمعه افضل اوقات سینه نهار صدر نهار، صدر که می گویند غیر از رأس است و غیر رِجل است مثلا لذا تعبیر می شود موقعی که آفتاب بالا آمد نه اول آفتاب است و نه ظهر است به آن می گویند صدرالنهار، افضل اوقات صدر نهار روز جمعه ثمّ فی ایّ ایّام شئت بعدا در هر روزی که خواستی افضل این است ولی در هر روزی اشکال ندارد و ایّ وقتٍ صلّیتها من لیل او نهار، شب، روز هر موقع نماز جعفر را می خوانی اشکال ندارد بعد می گوید والقنوت فیها مرّتان دو قنوت دارد فی الثانیة در رکعت دوم قبل الرکوع و فی الرابعه بعدالرکوع در رکعت چهارم یعنی دو رکعت بعدی بعد از رکوع هیچ کس به این فتوا نمی دهد لذا مرحوم صاحب حدائق وقتی این را نقل می کند می گوید یرّد علمه الی قائله ما نمی فهمیم چرا، غرض این یک مطلب، حالا قنوت که مستحب است بحث این است که ورودش چیست، در قنوت حتما دعا نیست قبلا هم این بحث را عرض کردیم در بعضی روایات دارد که حداقل سه سبحان الله دعا نیست پس چه دعا باشد و چه ذکر باشد این ها تمام در قنوت جائز هست، حالا رکعت چهارم هم بعد از رکوع، قبل از رکوع هرطور این ذکر و دعا را انجام دهد اشکال ندارد ولی می خواهیم بگوییم قنوتش کجاست این روایت اینطور دارد خلاف ادله دیگر هست یرّد علمه الی قائله.

مطلب بعدی اینکه اگر در نماز جعفر در یک قسمت یادش رفت تسبیحات را بگوید هرکجا یادش آمد جبران کند چه در نماز و چه بعد از نماز مثلا تسبیحات بعد از قرائت حمد و سوره که پانزده تا هست یادش رفت و به رکوع رفت یادش آمد همانجا فورا جبران کند علاوه بر این تسبیحات رکوع تسبیحات فراموش شده بعد از قرائت را هم بگوید، اگر اصلا یادش نیامد و بعد از نماز یادش آمد هرکجا که یادش آمد قضاء کند، روایت در باب هشتم روایت این هست من کان مستعجلا یصلی صلاة جعفر مجردتا ثمّ یقض التسبیح و هو ذائقٌ فی حوائجه اگر کسی عجله دارد نماز جعفر را بدون تسبیحات بخواند بعدا قضاء کند تسبیحات را در ضمن کارها تسبیحاتش را هم بگوید. اینجا دو مطلب است یک مطلب این است که این برای عمد است ما سهو را می گوییم که اگر یادش رفت چکار کند ولی وقتی در عمدش قضاء جایز است در سهوش به طور اولی جایز است لذا به اولویت استفاده می کنیم.

در روایت دوم هم همین را دارد اذا کنت مسعجلا فصلّ صلاة جعفر مجردتاً ثمّ اقض تسبیح بعدا هم قضاء کن این هم برای عمد است ولی وقتی در عمدش می گوید اگر کم کردی بعدا انجام بده در سهوش به طریق اولی هست.

یک مطلب دیگر هم اینکه این در نمازهای نافله هم مطرح هست و شاید بعدا هم بحث کنیم، آدم ضمن کارهایی که انجام می دهد می تواند نماز بخواند؟ مثلا باید راه پیمایی کند و الّا اگر پیاده روی نکند مریض می شود نماز شب را در راه رفتن می خواند، حالا راه رفتن خودش یک کاری هست و در روایات هم داریم، ضمن راه رفتن کار هم انجام بدهد مثلا ورزش، بعضی ها می خواهند بگویند این مخالف هیئت صلاتی است با پایش این طرف و آن طرف کند بالا پایین ببرد بعضی ها هم تعبیرشان اینطور است از این چیزها که این لگد زدن است که این می خواهد نماز بخواند یا لگد بزند؟ ولی اسم این را ورزش می گذارند، ضمن اینکه نماز می خواند راه رفتن که جایز است ولی ضمن راه رفتن یک کاری هم انجام می دهد مثل اینکه از روی زمین چیزی بر می دارد چطور است یقینا اشکال ندارد، ضمن راه رفتن مثلا تسبیح از دستش افتاده است آن را بر می دارد حالا کارهای دیگر هم همینطور است بنابراین به نظر ما اشکال ندارد و لو اینکه ورزشی هم باشد حالا اگر فرض کنیم ورزش طوری باشد که در نظر متشرعه می گویند این نماز نمی خواند اگر چنین چیزی فرض کنیم این هم جا دارد که بحث کنیم کدام متشرعه؟ متشرعه ای که این مسئله فقهی را می داند یا نمی داند و می داند که این نیت نماز دارد یا آن را هم نمی داند، دو چیز را اصلا نمی داند این مسئله را که نماز نافله و واجبات خیلی فرق دارد و آیا می داند که این آدم هم نیت نماز کرده است؟ یک وقتی از دور کسی خبر ندارد که این چکار می کند می بیند ورزش می کند و از او بپرسند می گوید ورزش می کند اما به او می گویند این نیت نماز کرده است و حمد و سوره می خواند ضمنا ورزش هم می کند این معلوم نیست اشکال داشته باشد، فکر نکنم اشکال داشته باشد.

در باب نهم روایت اول این به خصوص در سهو است باز طبرسی در احتجاج می دانید که تمام روایت احتجاج مرسل است روایت خوبی هم هست در احتجاج به خصوص احتجاجات زمان پیامبر بعد از پیامبر، حضرت امیر در مسجد و همینطور حضرت زهرا و دیگران چیزای خیلی جالبی در احتجاج دارد فرصتی پیدا کردید این ها را مطالعه کنید خوب است این را پرسیده است حنگری از امام اذا سهی فی التسبیح فی قیام او قعود او رکوع او سجود و ذکره فی حالةٍ اُخری قد سار فیها من هذه الصلاة هل یعید ما فاته من ذلک التسبیح فی الحالة التی ذکرها ام یتجاوز صلاة اگر یادش رفت تسبیح را در یکی از این حالات در حالت بعدی در خود نماز یادش افتاد این را بگوید یا رهایش کند؟ توقیع اینطور است اذا سهی فی حالة من ذلک اگر یادش رفت ثمّ ذکر فی حالةٍ اُخری در حالت دیگری از نماز یادش آمد قضا ما فات در همان حالت بعدی نماز آن که یادش رفته بود را حالا قضاء می کند، این روایت مرسله هست برای احتجاج ولی راجع به خصوص سهو است آن دو روایات که خواندیم معتبر بود ولی برای عمد بود به اولویت بگوییم سهو هم مثل عمد هست.

آیا در رکوع و سجود صلاة جعفر لازم است ما ذکر رکوع و سجود را هم بگوییم یا همان تسبیحات که بگوییم کافی است؟ ما در معلقات عروه داریم که کافی است برای اینکه یک عملی انجام داده است این عمل مصداق دو چیز است هم مصداق تسبیحات صلاة جعفر هست و هم مصداق تسبیح ذکر رکوع هست اگر در رکوع و سجود ذکر خاصی را لازم نداشتیم یک عقیده این است و خیلی ها هم فتوا می دهند که مطلق الذکر سبحان الربّی العظیم نگفته است، سبحان الله والحمدالله ولااله والله اکبر این هم مطلق الذکر است بنابراین وقتی تسبیحات اربعه را می گوید هم مصداق فرمان و دستور راجع به صلاة جعفر را اطاعت کرده است و هم ذکر رکوع را اطاعت کرده است لازم نیست جدا ذکر رکوع را بگوید، می گوید عملی انجام داده است مصداق دو عنوان مثلا اگر روایت داشتیم که تصدق کن بر هاشمی یک روایت هم داشتیم تصدق کن بر طلبه حالا یک طلبه سیدی پیدا کرد این مصداق هردو عنوان است بریءالذمه می شود، اینجا همینطور است ولی بعضی از آقایان از جمله مرحوم صاحب جواهر، مرحوم آقای خوئی در شرح، خیلی از محشین اینها می گویند باید ذکر رکوع و سجود را جدا بگوید برای اینکه هر دستوری خودش چیزی می طلبد من نفهمیدم چرا، آن روایت ذکر رکوع می گوید ذکر در رکوع من گفتم حالا اگر کسی نماز جعفر نخواند اصلا نماز جعفر نمی خواست بخواند در ذکر رکوعش تسبیحات اربعه را گفت و ما مطلق الذکر را کافی دانستیم اینجا کافی است دیگر حالا این ضمنا مصداق دستور صلاة جعفر هم شده است، به نظر من اشکال ندارد ولی اینطور گفته اند.

در آخر این بحث مرحوم سید در مسئله هشتم دعایی را نقل کردند که در سجده دوم رکعت چهارم این دعا را بخواند، دعا در مفاتیح هم دارد دو جور روایت دارد یک روایت سبحان من لاینبغ التسبیح الّا له، سبحان الاعزّالاکرم سبحان من لبس العز والوقار و هو له اهل سبحان من لایعتدی علی اهل مملکته سبحان الرئوف الرحیم ظاهرا با یک تفاوت هایی من عرض می کنم این ها هست، در بعضی روایات به جای سبحان یا من، سبحان من لاینبغ التسبیح الّا له، یا من لاینبغ التسبیح الّا له هردو را دارد، اشکالی ندارد هردو ذکر شده است و مشکلی ندارد در این جهت، اینجا مباحث مربوط به صلاة جعفر تمام شد.

صلوات مستحب خیلی زیاد است، اگر صلاح بدانید بعد از اینکه حرف های سید را خواندیم من یک فهرستی هم از کل این ها عرض کنم چون هیچ وقت نه اینها در بحث های حوزوی می آید و نه معمولا کسی موفق می شود اینها را مطالعه کند، اقلا اسمش را بشنویم که اهل بیت چه گفته اند.

یکی از نمازهایی که سفارش شده است نماز غفیله هست بین مغرب و عشاء، درباره بین مغرب و عشاء دوتا نماز دارد، یک نماز همین نمازی هست که اسم غفیله دارد، یک نماز نمازی هست که اسم صلاة وصیت دارد هردو هم به عنوان غفلت است و غفیل هست.

باب هفدهم از بقیة صلوات مندوبه در همین جلدی که ما داریم اینطور هست شیخ طوسی در مصباح المتهجد عن الصادق مرسل هست عن ابیه عن ابائه عن امیرالمؤمنین عن رسول الله(ص) قال اوصیکم برکعتین بین العشائین به این جهت می گویند صلاة وصیت چون اوصیکم دارد، اوصیکم که بین دو نماز مغرب و عشاء دو رکعت نماز می خواند یقرأ فی الاولی الحمد بعد از حمد اذا زلزلت سیزده مرتبه، در رکعت دوم حمد یک دفعه و قل هوالله پانزده دفعه فانّه من فعل ذلک فی کل شهرٍ اگر در ماه یک دفعه انجام دهد کان من المؤمنین فان فعله فی کل سَنَةٍ اگر در هر سالی یک بار انجام دهد کان من المحسنین فان فعل ذلک فی کل جمعه مرّةً اگر در هر جمعه ای یک بار انجام دهد کان من المخلصین فان فعل ذلک کلّ لیلة اگر در هر شب انجام دهد زاحمنی فی الجنة[1] همراه من خواهد بود در بهشت و لم یحص ثوابه الی الله ثوابش را فقط خدا می داند.

در بعضی روایات همین را گفته اند ساعت غفلت بین العشائین می گویند ساعت غفلت روایت متعدد ما داریم پس این نماز بین العشائین هست باز در ساعت غفلت هست و می شود برای رفع غفلت، آن نماز غفیله هم باز برای رفع غفلت هست ولی به حسب ظاهر می آید دو چیز است یک دو رکعت نماز غفیله داریم یک دو رکعت دیگر هم این هم برای رفع غفلت است ولی به آن می گوییم صلاة وصیت، آن که درباره روایات مربوط به غفیله هست این را عرض کنیم، در باب 20 از ابواب بقیة الصلوات المندوبه روایت دوم من صلّی بین العشائین بین نماز مغرب و عشاء کسی نماز بخواند دو رکعت یقرأ فی الاولی الحمد و ذنّون ذهب مغاضبا الی قوله و کذلک ننج المؤمنین همان چیزی که در نماز غفیله می خوانیم و فی الثانیة الحمد و عنده مفاتح العیب لا یعلّمها الّا هو تا آخر آیه فاذا فرق من القرائة وقتی قرائتش هم تمام شد رفع یده هر دو دست را بلند می کند می گوید اللهم انّی اسئلک بمفاتیح الغیب التی لا یعلمها الّا انت ان تصلی علی محمد و آل محمد و ان تفعل فی کذا و کذا، کذا و کذا اشاره است یعنی حاجتش را می گوید و تقول بعد از آن و کذا و کذا می گوید اللهم انت ولی نعمتی والقادر علی طلبتی تعلم حاجتی و اسئلک بحقّ محمد و آله لمّا قضیتها لی[2] و حاجتش را می گیرد، این همان نماز غفیله هست، این روایت برای حشام بن سالم بود که دیدیم مرسله بود.

اما مرحوم شیخ حر عاملی در همین باب 20 چندین روایت آورده مربوط به همین ساعت غفلت، غفیله که می گویند یعنی غفلت کوچک یعنی بین آن دو نماز یک غفلتی بوجود می آید چون معمولا مردم روز مشغول کار هستند، شب هم دیر دیر وقت مشغول استراحت هستند اما بین نماز مغرب و عشاء هیچ کاری ندارد می شود ساعت غفلت هم ممکن است در کار خلاف برود ابواب گناه هم معمولا تا قبل از نیمه شب است بعد خواب می روند، همه را ایشان در باب بیستم آورده اند بعضی روایاتش خوب است، آقایان دیدم در شرّاه و اینها می گویند از باب رجاء و این هاست و کانّه می خواهند بگویند سند ندارد ولی ملاحظه کنید روایت اول از باب بیستم، صدوق به طور جزمی قال قال رسول الله به طور جزم می گوید پیامبر فرمود و ما روایات جزمی صدوق را معتبر می دانیم، بارها عرض کردیم تبعاً به استادمان مرحوم امام ایشان هم جزمیات صدوق را معتبر می داند، صدوق با مفید خیلی فرق دارد، مفید از مجتهدین است، صدوق از محدثین است لذا مباحث اجتهادی آن جا مطرح نیست وقتی می گوید قال رسول الله یعنی بررسی کرده است سند ثقه است معنایش این است، صدوق فرق می کند با مجتهدین بعدی که روی حدسیات کار کردند، قال قال رسول الله تنفّلوا فی ساعت الغفلة در ساعت غفلت نافله بخوانید، ساعت غفلت است بین مغرب و عشاء، و لو برکعتین خفیفتین و لو دو رکعت مخفف فانّها تورثان دارالکرامة منزلگاه کرامات احترام را به آن می دهند، این منطبق می شود برای نماز غفیله دو رکعت، بعد می گوید و فی خبرٍ آخر صدوق می گوید و فی خبر آخر تورثان دارالسلام، دارالسلام یعنی بهشت و هی الجنة به آن دارالسلام می گویند برای اینکه در قرآن هم داریم این ها به هم می رسند سلام می کنند آخرش هم می گویند الحمدالله و آخر دعواء من الحمدالله ربّ العالمین بعد می گوید و ساعة الغفلة ما بین المغرب و العشاء الآخرة این ساعت غفلت است.

یک روایت دیگر هم علل صدوق عن ابیه عن سعد سعدبن عبدالله یا سعدبن سعد هردو خوب هستند عن احمدبن ابی عبدالله یعنی برقی عن ابیه عن زره عن سماع این روایت هم معتبر است عن جعفر بن محمد امام صادق(س) عن ابیه قال قال رسول الله دوباره همین را آورده است تنفّلوا فی ساعة الغفلة این منطبق می شود به همین نماز غفیله در ساعت غفلت این معتبر است روایت آن وقت همین مطلب به چندین سند نقل شده است، در سوابق الاعمال صدوق است، در مجالس شیخ طوسی، معانی الاخبار صدوق و تهذیب به روایات مختلفی این ها آمده است.

پس بنابراین کانّه مفاد دو روایت می شود راجع به نماز غفیله، یکی جمعه مطلقی که پیامبر فرموده است تنفّلوا فی ساعة الغفلة نمی گوید چطوری، یکی هم روایت مرسله حشام بن سالم در مصباح شیخ که خواندیم به تفسیر می گوید و ذنّونیه ذهب را بخوانید و عنده مفاتح الغیب را بخوان، دو قنوت اینطور بگیرید، این هم مصداق همان روایت مطلق پیامبر هم می شود بنابراین نماز غفیله می شود گفت دلیل دارد برای اینکه تنف ساعت غفلت است مصداق این روایت است تنفّلوا مصداق این روایت است، نوع نمازش حالا فرقی نمی کند مطلق روایتی که راجع به مطلق دو رکعت هست معتبر هست حالا این روایت خصوصیات را هم گفته است این خصوصیات را انسان می تواند قصد رجاء داشته باشد نه قصد قنوت از باب تسامح در ادله سنن هم طبق آنچه که آقایان می گویند اینطور هست.

یک نکته معروف هست که بعضی از منبری ها نقل کردند و ما این را با سند جایی ندیدیم، دیدم در بعضی کتاب ها ولی با سند نیست که یزید به حضرت سجاد گفته است که من توبه کنم توبه ام قبول می شود؟ خیلی بعید است که یزید چنین حرفی زده باشد اصلا حرفش را هم نمی زند، اینقدر پلید است، تازه موقعی گفته است که این ها در شام بودند این ها همدیگر را دیدند یا اصلا مکالمه حضوری غیر از آن که در مسجد بوده صورت نگرفته است بعد هم او آن قدر خبیث بود سال بعد بدتر از کربلا آن حوادث هجوم به نوامیس مردم در مدینه را انجام داد، سال سوم منجلیق به کعبه بست اصلا بعید هست چنین گفته باشد حالا نقل هست، حضرت هم فرموده که بله اگر موفق شوی درست می شود و توبه ات قبول است بعضی ها هم نقل اینطور می کنند که نه اینکه یزید با حضرت صحبت کرده است کسی از اصحاب امام سجاد هم گفت که آقا این یزید هم توبه اش قبول است حضرت فرمود بله نماز غفیله بخواند قبول است ولی موفق نمی شود، اصل اینکه توبه اش قبول است بله اشکال ندارد توبه همه قبول است، مگر حمزه غلام هند جگر خوار وحشی مگر قاتل حمزه نبود خودش آمد پیش پیامبر و اظهار توبه کرد و پیامبر هم قبول کرد منتهی فرمود جلو من ظاهر نشو ناراحت می شوم، غرض شخص توبه کند هرچه هم گناه سنگین باشد قبول می شود منتهی این ها به هیچ وجه موفق نمی شوند.

یک بحثی هست و آن این است که ما روایاتی داریم لاتطّوع قبل الفریضه پیش از نماز واجب نباید نافله خواند و باید نماز واجبتان را انجام دهید، آن وقت این نماز غفیله که می خواند مگر نماز عشاء به عهده اش نیست الان؟ باید نماز عشاء را بخواند پس نماز غفیله تتوّع در وقت فریضه هست و تتوع در وقت فریضه اشکال دارد صریح روایات هست لاتتوع فی وقت الفریضه در وقت فریضه جای نماز مستحبی نیست.